Tomasz Bartuś

Marmury

Tomasz Bartuś

Marmury są najczęściej produktami wysokiego stadium metamorfizmu regionalnego - facja amfibolitowa lub granulitowa. Powstają w wyniku zmetamorfizowania skał węglanowych, głównie wapieni, dolomitów, marglii oraz opok (Fig. 1, 2). Czasami mogą także powstawać w warunkach facji zieleńcowej ale ze względu na stosunkowo niski stopień zmian metamorficznych dla takich skał lepiej jest używać nazwy wapienie krystaliczne. Czasami nazwy "marmury", ze względu na podobieństwo teksturalno-strukturalne, używa się też w stosunku do produktów metamorfizmu kontaktowego. Skały takie tworzą się na kontaktach kwaśnych intruzji magmowych z wyżej wymienionymi skałami węglanowymi. Ze względu na różnice procesów powodujących powstawanie tych skał, w stosunku do "marmurów" tworzących się w wyniku metamorfizmu termicznego lepiej jest używać nazwy marmury kontaktowe.

Marmury zazwyczaj cechują się jasnymi barwami - białą (Fig. 1, 2), szarą (Fig. 3, 5, 7), rożowawą (Fig. 8) ale znane są też rzadsze odmiany ciemne (Fig. 4). Jeśli skałą wejściową (protolitem) były czyste wapienie to marmury zbudowane są wyłącznie z przekrystalizowanego kalcytu (Fig. 1, 2). Jeżeli skały pierwotne zawierały jakieś dodatkowe składniki (np. minerały ilaste), to produkty metamorfizmu mogą zawierać także miki, chloryty, kwarc, skalenie i inne (Fig. 6, 7). Możemy jednak przyjąć, że ich zawartość objętościowa zawsze jest niewielka w stosunku do dominującego kalcytu. Marmury powstające w wyniku metamorfizmu regionalnego niemal zawsze mają charakter kalcytowy, zaś marmury kontaktowe moga być kacytowe lub dolomitowe. Marmury z aureoli kontaktowych mogą zawierać nawet minerały z grupy serpentynu. Tak jest w przypadku marmurów z metamorfiku Rudaw Janowickich (wschodnie obrzeżenie plutonu Karkonoszy) (Fig. 11) albo w słynnych marmurach kontaktowych ze Sławniowic (Fig. 9, 10). Oliwiny powstały w nich poprzez przemiany minarałów ilastych w pirokseny, co w warunkach metamorfizmu kontaktowego i metasomatozy spowodowało przeobrażenie ich w lizardyt (Fig. 11). Marmury mają tekstury homeoblastyczne, granoblastyczne oraz grubo- albo średnioblastyczne, czasami porfiroblastyczne, struktury bezładne lub równoległe typu gnejsowego powstające w wyniku działania w górotworze ciśnienia kierunkowego (stress) i uporządkowania minerałów o pokroju blaszkowym (miki). Wyjątkiem są wapienie krystaliczne powstające w warunkach facji zieleńcowej, ktore często mają tekstury drobnoblastyczne.

Występowanie

Wapienie krystaliczne, marmury i marmury kontaktowe tworzą się w wyniku metamorfizmu wapieni, dolomitów, marglii oraz opok. W przypadku oddziaływania na wapienie wysokich temperatur, w zmetamorfizowanych produktach mogą pojawić się: wollastonit, diopsyd, zoizyt, grossular oraz plagioklazy (Bolewski & Parachoniak 1986). Znane są także podobne do kontaktowych skarnów - metamorficzne skały wapienno-krzemianowe zbudowane głównie z piroksenu i plagioklazu zwane erlanami.

Bibliografia