Volume 4 1973
WŁODZIMIERZ PARACHONIAK ,JAN ŚRODOŃ
THE FORMATION OF KAOLINITE. MONTMORILLONITE AND MIXED-LAYER MONTMORILLONITE-ILLITES DURING THE ALTERATION OF CARBONIFEROUS TUFF (THE UPPER SILESIAN COAL BASIN)
Mineralogical studies were carried out on the unique profile of an intercalation in a coal-seam (Westphalian A/B - the Upper Silesian Coal Basin), showing in a 1 m thick layer a continuous vertical gradation from pseudomorphosen tonstein to bentonite. Non-clay minerals are identical throughout the layer, testifying to the pyroclastic character of the primary material (sanidine, high-temperature plagioclase, biotite, quartz with the uniform extinction, apatite). Sedimentological observations demonstrated in situ alteration of this material. Vegetation affiected the relative intensity of montmorillonite and the consequent kaolinite formation. During the latter process, the transformation of biotite structure led to the formation of D-kaolinite, whereas crystallization from the solution produced T-kaolinite. The montmorillonitoids show variation from pure dioctahedral montmorillonite, through random and partly ordered mixed-layer montmorillonite-illites (10-50% I), to those of allevardite type, characterized by maximum ordering of their structure. A hypothesis has been put forward on the mixed-layers having formed from montmorillonite as a result of sorption of potassium released during the kaolinization of tuff.
WŁODZIMIERZ PARACHONIAK, JAN ŚRODOŃ
O TWORZENIU SIĘ KAOLINITU, MONTMORILLONITU I PRZEROSTÓW MONTMORILLONITOWO-ILLITOWYCH W WYNIKU PRZEOBRAŻENIA TUFU KARBOŃSKIEGO (GORNOŚLĄSKIE ZAGŁĘBIE WĘGLOWE)
Badaniom mineralogicznym poddano unikalny profil przerostu w pokładzie węgla 327 (Westfal A/B - kopalnia Brzeszcze) wykazujący w warstwie 1 m ciągłe przejście od "pseudomorphosen" tonsteinu do bentonitu. Minerały nieilaste są w całej warstwie identyczne i wskazują na piroklastyczny, charakter materiału pierwotnego (sanidyn, plagioklaz, biotyt, kwarc o równym ściemnianiu światła, apatvt). Z obserwacji sedymentologicznych wynika, że uległ on przeobrażeniu in situ. Stwierdzono wpływ świata roślinnego na względną intensywność następujcych po sobie procesów montmorilonityzacji i kaolinityzacji. W ramach tego drugiego procesu transformacja struktury biotytu doprowadziła do powstania D-kaolinitu, a krystalizacja z roztworu - T-kaolinitu. Montmorillonitoidy wykazują duże zróżnicowanie: od czystego dioktaedrycznego montmorillonitu poprzez montmorillonitowo-illitowe przerosty nieuporządkowane i częściowo uporządkowane (10-50 % I) do maksymalnie uporządkowanych typu allewardytu. Wysunięto koncepcję o powstaniu przerostów z montmorillonitu w wyniku sorpcji potasu uwolnionego w trakcie kaolinizacji tufu.