Dzień 2
Na początek trochę wyjaśnień na temat marokańskich budowli. Skopiowane z Wikipedii.

Kasba – forteca, ufortyfikowany zespół obronny górujący nad miastem, który można spotkać w Afryce Północnej (np. w Algierze). W obszarze obwarowań kasby mieścił się pałac władcy (np. beja), magazyny, w których gromadzono zapasy na wypadek oblężenia oraz koszary dla załogi.

Ksar - ufortyfikowana osada lub siedziba plemienna, wznoszona z gliny i kamienia, często w oazach na pustyni na szlaku karawan. Ksary rozpowszechnione są przede wszystkim na obszarach zamieszkanych przez Berberów - na terenie obecnych krajów Maghrebu, zwłaszcza w Maroku na południe od gór Atlas.

W dzisiejszej relacji wystąpią obydwa typy.

Kasba Taourirt w Ouarzazate jest jednym z najbardziej atrakcyjnych i pięknych miejsc w południowym Maroku i jest uważana za dziedzictwo narodowe. Kasba była pod panowaniem rodu Glaouich i była ich własnością do 1956 roku, kiedy Maroko odzyskało niepodległość. Po tym kasba została zakupiona przez miasto Ouarzazate i poddana renowacji, uzupełnieniu ścian i elewacji. Cała kasba została zbudowana z gliny zmieszanej ze słomą.
Kasba znajdowała się na skrzyżowaniu dróg karawan handlowych - dolin rzek Draa , Dades i Ziz. Tędy biegł szlak karawan z Marrakeszu do Timbuktu nad Nigrem w czarnej Afryce, więc było to miejsce gdzie pobierano opłaty i podatki w zamian za ochronę karawan.

Wewnątrz Kasby znajduje się kilkaset pomieszczeń do których prowadzą liczne korytarze,schody i przejścia. Większe pokoje wyposażone są w dekoracyjne tynki w kwiatowe wzory. Natomiast apartamenty wyróżniają się z dobrze zachowanymi sztukateriami i malowanymi drewnianymi stropami wykonane z cedru.

Z okien z jednej strony rozciąga się widok na doliny rzeczne, a z drugiej strony - na muzeum kinematografii. W Ouarzazate mieści się największa marokańska wytwórnia filmowa - Atlas. Rzut oka przez bramę - haos jak w rekwizytorni filmowej. Posągi faraonów, konie kowbojów, greckie rzeźby. Wieża kościoła obok meczetu.

Po drugiej stronie ulicy nasze kobiety znalazły ciekawszy obiekt - sklep z ekspozycją biżuterii berberyjskiej. Lepiej wybrały. Nie dość że autentyczne, to piękne wszystko.

Ruszamy dalej w kierunku Agdz. Tu muszę zamieścić takie zdjęcie:

Niestety, widzieliśmy to na obrzeżach wszystkich większych miast. Pewnie w pobliżu są wysypiska śmieci a zużyte reklamówki są niesione, głownie przez wodę, na kilometry. Osadzają się na krzewach lub w miejscu gdzie woda zwalniała. na szczęście w jednym miejscu widzieliśmy ekipę, która zbierała te śmieci.
Na punkcie widokowym nie było reklamówek, ale były pamiątki.

Na początek rzut oka na okolicę, a potem na to, co handlarz oferował.

Agdz leży u stóp Dżebel Kissane i wzdłuż brzegów rzeki Wadi Dara (Draa). Agdz oznacza "miejsce spoczynku" i znajduje się na starym szlaku karawan łączących Marrakesz z Timbuktu. Od Agdz zaczyna się pas oaz ciągnących się wzdłuż doliny Draa. Ze wzgórza podziwiamy "pejzaż z oazą" a następnie jedziemy na postój w miasteczku.

Agdz było zaskakująco ruchliwe, mimo pory sjesty. Handel trwał, remont ulicy również. Pokręciliśmy się trochę, odwiedziliśmy bazar i kilka sklepików. Zocha jak zwykle polowała na dzieci i na staruszków. Na koniec zasiedliśmy do tradycyjnej miętowej herbaty.

Jedziemy dalej. Zatrzymujemy się, aby zrealizować następny punkt programu - wizytę w oazie.
Pejzaż z oazą wygląda tak. Oleandry, trzciny, tamaryszki, palmy, pod palmami zboże, kukurydza, lucerna. W dali kasby, na horyzoncie góry. Takie obrazki były praktycznie co kilkaset metrów na długości kilkudziesięciu kilometrów.

Sugestie przewodnika (cytat dosłowny) : "gonić gówniarzy, bo nie chcą chodzić do szkoły, tylko by daktyle sprzedawali" na nic się nie zdały. Małolaty były świetnie przygotowane. każdy obstawił jakąś panią z zaczął adorować. A to pokazywał ciekawe rośliny, a to kwiatki darował, a to na palmę właził... a wszystko po to, aby wcisnąć paczkę daktyli.
Moja żona też uległa namowom jakiegoś Hasana i kupiła. Nawiasem mówiąc, wszystkie kupione na targach daktyle były sporo lepsze od tych w pudełku. Jednak kobiety, a szczególnie z zawodu nauczycielki, były zachwycone.
A my, chłopy nie nagabywani spokojnie oglądamy co tam rośnie w oazie i jak wygląda system nawadniania.

W pobliżu wejścia do oazy zwiedzamy kasbę, będącą prywatną własnością zwykłej rodziny. Z zewnątrz wygląd imponujący, ale w środku prawie pusto i bida aż piszczy. Gospodarz dorabia sobie udostępnianiem do zwiedzania, ale czarno widzę przyszłość tego miejsca.

Kilka widoków z okna autokaru. Marabut - grobowiec muzułmańskiego świętego i cmentarz. Cmentarze na południo w ogóle nie przypominają naszych. Często są w szczerym polu i zamiast nagrobków są na sztorc ustawione kamienie. I nic więcej. Na cmentarze tam się też rzadko chodzi.

Ksar Tissergate pochodzi z XVI w. i znajduje się ok 8 km przed Zagorą. Obronny charakter ksaru wynika z jego konstrukcji. Jest otoczony murem wysokim na 5 metrów i posiada 13 wież obronnych.

Wewnątrz, wzdłuż muru wiedzie wąska uliczka, a ulice wewnętrzne są w formie wąskich krytych korytarzy. Do wczesnych lat 70-tych XX w, była tylko jedna brama umożliwiająca dostęp do ksaru, zamykana na noc i strzeżona. Dziś ksar ma siedem bram.

Każde mieszkanie zajmuje oddzielny kwartał z dziedzińcem pośrodku, przez który jest dostęp światła i wentylacja.W ksarze jest nawet działający hotel - ale żeby do niego dojść, trzeba mieć latarkę
My jednak nie poszliśmy do hotelu, a do muzeum. Zgromadzone tu eksponaty dają pojęcie o tym, jak żyli i pracowali dawniej Berberowie. Jest forma do wyrobu prefabrykatów z pisé czyli mieszanki ziemi z sieczką, są stroje, warsztaty, np kuźnia. Są zabawki dla dzieci. Pokazuję tylko kilka z kilkudziesięciu ekspozycji.

Wychodząc przechodzimy przez plac miejski przy dawnym jedynym wejściu do miasta. W podcieniach były tam stragany, obok meczet.

Do remontów używa się tam dalej tradycyjnych materiałów. Na zdjęciu stos cegieł z pisé.

Podobno w ksarze można kupić mieszkania do remontu w cenie około 5 tys zł. Za całość. Remont to drugie 5 tys. Tylko kto byłby tak zdesperowany, aby tam mieszkać?
Wieczorem dojeżdżamy do Zagory. To najczęściej fotografowana tablica z Maroku. W następnej relacji trochę rozważań na temat tras przez Saharę.