Spis treści

Laboratorium, JiTW, Wstęp do PHP

PHP jest skryptowym językiem programowania, wykonywanym po stronie serwera. Zatem jako użytkownicy strony napisanej w PHP nie mamy dostępu do samego kodu PHP, lecz jedynie do tego, co zostaje wygenerowane przy interpretacji kodu PHP.

Skrypty PHP najczęściej uruchamiane są poprzez serwer Apache, który zazwyczaj skonfigurowany jest tak, aby pliki z rozszerzeniem .php kierować do przetwarzania przez PHP. Istnieje też możliwość uruchamiania skryptów PHP bezpośrednio z linii poleceń, przy pomocy tzw. PHP CLI (ang. Command Line Interface).

Na Laboratorium będą Państwo ćwiczyć PHP poprzez HTTP, a więc wykorzystywać go do generowania zawartości stron. Interpreter PHP dostępny jest zarówno na serwerze student, jak i borg. Szczegóły dotyczące uruchamiania skryptów PHP na tych serwerach podano w następnym ćwiczeniu.

Ćwiczenie: Pierwszy skrypt PHP

Proszę w katalogu dostępnym dla serwera HTTP przygotować w nim plik o rozszerzeniu php z następującą zawartością: 

<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
	"http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
 
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="pl" lang="pl">
<head>
	<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8"/>
	<title>Lab PHP</title>
</head>
<body>
	<?php echo 'Przykładowy tekst' ?>
</body>
</html>

Proszę nadać mu prawa do odczytu (na serwerze student - dodatkowo wykonywania: 755), a następnie obejrzeć stronę w przeglądarce: 

http://student.agh.edu.pl/~login/nazwa.php

lub 

http://borg.ia.agh.edu.pl/~login/nazwa.php

Proszę obejrzeć kod źródłowy strony (pod prawym klawiszem myszy Pokaż źródło).

TOP TIP
Zauważ, w jaki sposób został wstawiony fragment kodu PHP do strony HTML.
Oprócz notacji <?php ?> można także (przy włączonych odpowiednich ustawieniach serwera)
używać notacji krótszej <? ?>, choć nie jest ona polecana.
TOP TIP
Dużo przydatnych informacji o konfiguracji serwera i PHP udostępnia funkcja phpinfo().
Aby z niej skorzystać, utwórz plik PHP zawierający tylko kod <?php phpinfo(); ?>,
a zostanie wygenerowana strona HTML pełna informacji :-)

Ćwiczenie: GET i POST

Poznali Państwo 2 metody przesyłania danych przy pomocy protokołu HTTP: GET i POST. Dane przesyłane tymi metodami dostępne są odpowiednio w tablicach:

Proszę przygotować stronę HTML z dwoma formularzami (z atrybutem action='wynik.php'). Jeden powinien przesyłać dane metodą GET, a drugi metodą POST.

Proszę przygotować stronę PHP wynik.php następującej treści: 

<?php
	print_r($_GET);
	print_r($_POST);
?>

Aby dostać się do poszczególnych zmiennych w tablicach należy użyć składni: $_NAZWA['pole']. Istnieje również tablica $_REQUEST, zawierająca sumę zbiorów reprezentowanych przez $_GET oraz $_POST.

UWAGA: powyższy kod PHP generuje stronę, która domyślnie interpretowana jest przez przeglądarkę jako strona XHTML. Oczywiście, nie zawiera ona niezbędnych elementów, więc jest zdecydowanie niezgodna ze standardem! Rozwiązaniem tego problemu byłoby dodanie przed i za blokiem <?php … ?> odpowiednich elementów (html, head, body…), lub poinformowanie przeglądarki, że jest to zwykły plik tekstowy. Można to uczynić wysyłając odpowiedni nagłówek HTTP przy pomocy funkcji header: 

<?php
  header('Content-type: text/plain');
...

Funkcje w PHP

Podstawową jednostką organizacji kodu w PHP, podobnie jak w wielu innych językach programowania, jest funkcja. W przeciwieństwie np. do języka C, definicja funkcji nie musi określać typu zwracanego - specyfikuje tylko listę paramterów. 

function witaj($imie) {
  return 'Cześć ' . $imie . '!';
}

Możliwe jest tworzenie funkcji ze zmienną liczbą argumentów, poprzez określenie dla niektórych z nich wartości domyślnych: 

function witaj($imie = 'Jasiu') {
  return 'Cześć ' . $imie . '!';
}

Proszę przetestować działanie funkcji przy różnych liczbach i typach argumentów.

Operacje na plikach

Operacje na plikach w PHP wykonywane są w sposób podobny np. do języka C, ale z pewnymi udogodnieniami. Możemy np. w prosty sposób stworzyć skrypt wyświetlający zawartość pliku tekstowego o podanej nazwie, znajdującego się w tym samym katalogu co sam skrypt. 

<?php
header('Content-type: text/plain');
$plik = fopen($_GET['id'].'.txt', 'r');
while (!feof($plik)) {
  $s = fgets($plik);
  echo $s;
}
fclose($plik);
?>

Aby teraz otworzyć odpowiednią stronę (wczytującą dany plik) wystarczy uruchomić stronę w przeglądarce podając zmienną id: 

strona.php?id=1

LOL Proszę wczytać stronę z inną wartością id. Jak zabezpieczyć stronę przed takim działaniem? Spróbuj poprawić stronę, tak aby nie pojawiał się komunikat o błędzie.
Podpowiedź: warto dodać sprawdzanie tego, co użytkownik przesyła w zmiennej id, a przed wczytywaniem zawartości pliku sprawdzać, czy plik w ogóle istnieje.

LOL Proszę podać funkcji plik zawierający wiele linijek tekstu. Dlaczego jest on wyświetlany poprawnie? Co stanie się, jeżeli zmienimy typ MIME wysyłany na początku skryptu np. na text/html? A co będzie, jeżeli w ogóle wyłączymy tę linijkę? Dlaczego?

Uwaga :!: Powyższy skrypt służy jedynie celom demonstracyjnym i nie jest odpowiednio zabezpieczony przed wczytywaniem niepożądanych danych na stronę.
PHP udostępnia funkcje umożliwiające lepsze zabezpieczanie wyświetlanych danych tj. htmlspecialchars, htmlentities, strip_tags itp.

TOP TIP
Zauważ, że funkcja open() nie tylko otwiera pliki w lokalnym systemie plików np.: 
$handle1 = fopen("http://www.przyklad.com/", "r");
$handle2 = fopen("ftp://uzytkownik:haslo@przyklad.com/jakisplik.txt", "w");

Pliki ze strukturą

Powyższy przykład oparty jest o pliki tekstowe, nie zawierające żadnej struktury - no, może z wyjątkiem znaków nowych linii. W praktyce wygodnie jest przechowywać dane w plikach w sposób uporządkowany (coś w rodzaju najprostszej, kartotekowej bazy danych). Wygodny do tego jest format CSV (comma-separated values): 

Nazwisko;Imię;Miasto;E-mail
Kowalski;Jan;Warszawa;kowalski@warszawa.pl
Wiszniewska;Anna;Kraków;wiszniewska@krakow.pl
Zieliński;Henryk;Wrocław;zielinski@wroclaw.pl

Do obsługi plików CSV służą w PHP funkcje fgetcsv oraz fputcsv. Funkcja fgetcsv domyślnie zakłada, że pola w każdym rekordzie oddzielone są przecinkiem (,) i ograniczone cudzysłowami („). Aby poprawnie przetworzyć powyższy przykład, należy zmienić parametry określające te znaki zgodnie z definicją funkcji.

Dane wczytane przy pomocy fgetcsv umieszczane są w tablicy wyliczeniowej - takiej, jaką znamy np. z C (indeksowana 0, 1, 2, …). PHP udostępnia również tablice asocjacyjne, w który poszczególne elementy indeksowane są etykietami, np.: 

$zoo['pelikan'] = 'Ptak z dużym dziobem';
$zoo['jenot'] = 'Szop po tuningu';

Podobnie, fputcsv umożliwia serializację tablicy to pliku CSV.

Bardziej złożone struktury można oczywiście przechowywać np. w formatach:

Z kolei mniej skomplikowane struktury danych można przetwarzać np. linia po linii (z użyciem fgets()) oraz:

Ćwiczenie: Słownik krzyżówkowy

Proszę napisać program wyszukujący w słowniku hasła do krzyżówek. Na stronie internetowej użytkownik wpisuje w formularzu wyraz, zastępując każdą brakującą literę znakiem podkreślenia dolnego ('_'). Jako wynik dostaje listę wyrazów, które pasują do podanego wzorca.

Przykład:

Uwaga na UTF8! 

$str='lód'; 
echo strlen($str);                                             // zwróci 4
echo mb_strlen($str);                                          // zwróci 3
echo $str[1];                                                  // nie zwróci "ó" :(
$str_array=preg_split('//u', $str, null, PREG_SPLIT_NO_EMPTY); // konwersja do tablicy zgodna z UTF8
echo $str_array[1];                                            // zwróci "ó"

Uwaga: gets() odczytuje linie z pliku wraz z znakiem końca linii; przydatna funkcja: trim() - usuwa białe znaki (włączając w to znak końca linii) na końcu i na początku łańcucha znaków.

Uwaga: słownik może zajmować dużo miejsca, niebezpieczeństwo przekroczenia limitów przestrzeni dyskowej (quota).

Dodatkowe informacje