Wiele problemów napotykanych przez graczy, ma swoje rozwiązanie w twierdzeniach matematycznych. Szczególnie te związane z kombinatoryką i prawdopodobieństwem. Szachy pomagają rozwinąć umiejętność logicznego myślenia, co jest szczególnie ważne w początkowych etapach naszego rozwoju. Matematycy często lepiej odnajdują się w abstrakcyjnym przewidywaniu ruchów swoich przeciwników.

Coraz więcej szkół wprowadza dodatkowe zajęcia z gry w szachy. Według psychologa prof. Howarda Gardnera, szachy wpływają na dwa z ośmiu rodzajów inteligencji: matematycznej i przestrzennej. Dzięki temu dzieci rozwijają wyobraźnię oraz wrażliwość na otaczający świat. Przez ilość wyzwań stawianych szachiście podczas rozgrywki, gracz jest zmuszony do rozwoju koncentracji i umiejętnego planowania.

W 1997 roku komputer Deep Blue pierwszy raz pokonał mistrza szachowego na zasadach turniejowych - Garriego Kasparowa. Wydarzenie było przełomem dla wielu naukowców, zwłaszcza psychologicznym. Gra w szachy daje się ująć w reguły matematyczne, dlatego wielu graczy dziwiło się dlaczego tak długo zajmuje naukowcom stworzenie maszyny która będzie w stanie konkurować z najlepszymi. Długi czas oczekiwania wynikał ze złożoności partii szachowych i liczby kombinacji możliwych rozgrywek. Wynik spowodował wiele pytań, czy my ludzie powinniśmy obawiać się sztucznej inteligencji. Kasparow uznał, że najlepsze dla ludzkości będzie gdy ludzie zaczną współpracować z maszynami.