Nowy podręcznik Inżynierii Biomedycznej na tle wcześniejszych dzieł

Ryszard Tadeusiewicz

Na tej stronie chcemy zaprezentować głównie nowy dwutomowy podręcznik zatytułowany „Podstawy Inżynierii biomedycznej” wydany przez Wydawnictwo Naukowo Dydaktyczne AGH w 2009 roku. W tym artykule chcemy jednak pokazać ten najnowszy podręcznik na tle wcześniejszych dzieł, wskazując, że jest on kolejnym krokiem na drodze, którą konsekwentnie podążamy od lat.

Nauczaniem na kierunku Inżynieria Biomedyczna oficjalnie zajmujemy się na AGH od 2005 roku, bo wtedy powstała nasza Międzywydziałowa Szkoła Inżynierii Biomedycznej, ale tak naprawdę dziedzina ta jest obecna w nauczaniu na naszej uczelni od przynajmniej trzydziestu lat. Byłoby to trudno udowodnić (a dowodzić czasem trzeba, bo byli i są tacy, którzy to chętnie kwestionują) gdyby nie fakt, że niebawem po rozpoczęciu nauczania zaistniała potrzeba stworzenia dla studentów odpowiednich podręczników. Opracowano więc dwie książki (Rys. 1), stanowiące potem przez wiele lat podstawę nauczania w obszarze Biocybernetyki i w obszarze Elektroniki Medycznej (bo tak się nazywała gałąź inżynierii biomedycznej uprawiana na Wydziale Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki AGH, który stał się kolebką nasza Międzywydziałowej Szkoły Inżynierii Biomedycznej).

Rys. 1. Najstarsze podręczniki związane z Inżynierią Biomedyczną na AGH.

Wtedy była to kwestia zaspokojenia doraźnej potrzeby dydaktycznej, ale dziś te dwie książki świadczą o tym, że już w 1978 roku zagadnienia należące dzisiaj do Inżynierii Biomedycznej były na AGH rozwijane naukowo i były prezentowane studentom. Dokładniej – książki te dowodzą, że zagadnienia Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej musiały być rozwijane na AGH kilka lat wcześniej, bo w tamtych czasach, gdy nie było komputerów i wszystkie czynności edytorskie wykonywało się ręcznie, proces napisania i wydania książki zajmował minimum dwa lata, nie licząc czasu potrzebnego na zebranie i usystematyzowanie materiału merytorycznego, będącego treścią książki.

Warto dodać, że od samego początku nauczanie w zakresie Inżynierii Biomedycznej było realizowane w AGH w ścisłej współpracy z krakowską Akademią Medyczną, która obecnie nosi nazwę Collegium Medicum UJ. Znowu jako świadectwo tej bliskiej i bardzo owocnej współpracy najlepiej przywołać dwie książki wydane w Akademii Medycznej, ale sygnowane między innymi nazwiskami pracowników AGH jako współautorów. Okładki tych książek pokazuje rysunek 2.

Rys. 2. Podręczniki mające związek z Inżynierią Biomedyczną wydane na AM w Krakowie

Ta współbieżność działań i AM (a właściwie obecnie CM UJ) była jednym z ważnych czynników, dzięki którym problematyka Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej mogła się rozwijać harmonijnie na obu wskazanych uczelniach – z pożytkiem dla studentów AGH czyli przyszłych inżynierów, którzy poznawali nowe obszary zastosowań techniki (zwłaszcza elektroniki i informatyki) właśnie na użytek szpitali i innych placówek służby zdrowia, a także z pożytkiem dla studentów CM UJ czyli przyszłych lekarzy, którzy już na studiach uświadamiali sobie, jak ważną rolę we współczesnej medycynie odgrywa technika. Nie jest to właściwe miejsce żeby przywoływać wszystkie te wspólne seminaria, sympozja i konferencje naukowe, które organizowały wspólnie dwie ściśle współpracujące instytucje: istniejąca od 1973 roku Samodzielna Pracownia Biocybernetyki (będąca wtedy częścią Instytutu Informatyki i Automatyki AGH) oraz istniejąca od 1969 roku Samodzielna Pracownia Informatyki Medycznej (będąca wtedy częścią Instytutu Medycyny Społecznej AM w Krakowie). Jako wydarzenie szczególnej wagi warto przywołać pierwszą Konferencję MCSB (Modelowanie Cybernetyczne Systemów Biologicznych), która odbyła się w 1978 roku, ale jej materiały wyszły w roku 1979 (rys. 3). Konferencja ta od tego czasu odbywa się cyklicznie na przemian w AGH i w CM UJ i jest jedynym tego rodzaju forum wymiany doświadczeń między biologami (głównie lekarzami) i inżynierami.

  Rys.3. Okładka i strona redakcyjna materiałów z pierwszej Konferencji MCSB

Warto dodać, że wspomniane książki i materiały konferencyjne nie miały charakteru jednorazowych wydarzeń edytorskich bez żadnej kontynuacji. Przykładowo warto prześledzić drogę, jaką przebył wydany w 1978 roku podręcznik „Biocybernetyka” z optymistycznym podtytułem „Część I” (rys. 1). Niestety na napisanie części drugiej i dalszych nigdy nie starczyło czasu, chociaż można tu mówić także o swoistym pechu, bo inna książka tego samego autora, wydana po raz pierwszy mniej-więcej w tym samym czasie, zatytułowana „Elektroniczna technika obliczeniowa ” doczekała się części I, II, III i IV, a także miała kilka wydań (rys. 4).

Rys. 4. Wieloczęściowy podręcznik ETO – tak miały też wyglądać podręczniki Inżynierii Biomedycznej

Wato dodać, że nawet w takiej niedokończonej formie podręcznik Biocybernetyka (Rys. 1) miał szereg kolejnych wydań (oczywiście systematycznie doskonalonych i aktualizowanych), przy czym po okresie publikowania go w formie coraz lepszego skryptu uczelnianego książką zainteresowali się najlepsi wydawcy literatury naukowej (Państwowe Wydawnictwo Naukowe oraz Ossolineum), w wyniku czego stała się ona dostępna dla czytelników w całej Polsce (Rys 5).

Rys. 5. Ewolucja jednej książki

Zapoczątkowana w połowie lat 70. ubiegłego wieku bliska współpraca między odpowiednimi jednostkami AGH i CM UJ trwała przez wszystkie lata aż do dnia dzisiejszego, o czym świadczyć może kolejna para książek z 1999 roku, pokazana na rysunku 6.

Rys. 6. Para książek wydanych w tym samym czasie w CM UJ i na AGH

Był nawet taki okres (krótki, bo tylko jednoroczny), że obie wzmiankowane jednostki (wraz z trzecią, jaką był powstały w międzyczasie Zakład Biocybernetyki CM UJ) miały wspólnego kierownika. Obecnie tej więzi personalnej nie ma, ale odpowiednie jednostki, które aktualnie (pod koniec 2009 roku) nazywają się: Laboratorium Biocybernetyki w Katedrze Automatyki AGH oraz Zakład Bioinformatyki i Telemedycyny CM UJ, nadal bardzo blisko współpracują. Przykładem tej współpracy może być książka pt. Inżynieria Biomedyczna (z żartobliwym podtytułem – rys. 7), napisana głównie przez pracowników i studentów AGH i wydana też na AGH w ubiegłym roku (ten tekst pisany jest w 2009 roku) ale z autorami wywodzącymi się między innymi także z CM UJ.

Rys. 7. Książka popularyzująca Inżynierię Biomedyczną

Książka pokazana na rysunku 7 skierowana była głównie do młodzieży licealnej w celu zachęcenia maturzystów do podejmowania studiów właśnie na kierunku Inżynieria Biomedyczna. Zrobiła to skutecznie, bo mieliśmy mnóstwo kandydatów chętnych do studiowania Inżynierii Biomedycznej, a teraz mamy znakomitych studentów. Żeby jednak tych studentów wykształcić – trzeba dla nich przygotować i udostępnić porządny, nowoczesny podręcznik akademicki.

Taki właśnie podręcznik powstał, a ta strona internetowa służy do jego prezentacji.