Minerały główne skał magmowych: plagioklazy


Tomasz Bartuś



Plagioklazy są glinokrzemianami sodu i wapnia. Tworzą one szereg izomorficzny albit-anortyt (Fig. 1). Albit jest glinokrzemianem sodu, zaś anortyt glinokrzemianem wapnia. Ogniwa pośrednie szeregu izomorficznego plagioklazów stanowią mieszaninę albitu i anortytu, o różnej zawartości tych minerałów:

  • albit może zawierać 0-10% anortytu,
  • oligoklaz może zawierać 10-30% anortytu ,
  • andezyn może zawierać 30-50% anortytu,
  • labrador może zawierać 50-70% anortytu,
  • bytownit może zawierać 70-90% anortytu,
  • anortyt może zawierać 90-100% anortytu.
Trójkąt klasyfikacyjny skaleni
Fig. 1. Trójkąt klasyfikacyjny skaleni; plagioklazy tworzą szereg izomorficzny skaleni Na-Ca; na podstawie Greenwood & Earnshaw (1998)

Plagioklazy zasobne w albit zwyczajowo określane są jako kwaśne, zaś zasobne w anortyt jako zasadowe.

ALBIT - ANORTYT
Na[AlSi3O8] - Ca[Al2Si2O8]
Plagioklaz
Fig. 2. Duży kryształ plagioklazu, albitu(?); coll. Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki AGH
Andezyt
Fig. 3. Jasne plagioklazy typu oligoklaz-andezyn(?); czarne, długosłupowe hornblendy oraz czarne, krótkosłupowe augity w andezycie; Góra Wżar, Kluszkowce (pieniński pas skałkowy)
Labradoryt
Fig. 4. Labrador w gabrze (labradorycie), Madagaskar
Anortozyt
Fig. 5. Oliwkowozielone, iryzujące tabliczki plagioklazów wapniowych - anortytów i pomiędzy nimi drobniejsze, czarne tabliczki piroksenów - augity w anortozycie; lokalizacja nieznana

CECHY MAKROSKOPOWE:

  • Postać występowania: wszystkie plagioklazy krystalizują w układzie trójskośnym.
  • Pokrój kryształów: zwykle grubotabliczkowy.
  • Barwa: jasna - biała (glównie u plagioklazów zasobnych w Na), szara, szaro-zielonkawa (głównie u plagioklazów zasobnych w Ca), kremowa, czasem żółta lub brunatna.
  • Połysk: szklisty, perłowy.
  • Rysa: biała.
  • Twardość: 6,0-6,5.
  • Łupliwość: doskonała.
  • Gęstość: stopniowo zwiększa się od 2,61 g/cm3 (albit) do 2,77 g/cm3 (anortyt).

WYSTĘPOWANIE

Plagioklazy występują we wszystkich skałach magmowych z wyjątkiem skał bardzo niedosyconych krzemionką (bazaltoidy, diabazy, skały ultrazasadowe), oraz w skałach metamorficznych (głównie w gnejsach, łupkach kwarcowo-skaleniowych, granulitach). Nieznaczny udział w budowie skał osadowych mają jedynie plagioklazy kwaśne, o większej od plagioklazów zasadowych odporności na wietrzenie. Można je czasami spotkać w szarogłazach oraz arkozach.

Bibliografia

Greenwood N.N., Earnshaw A., 1998. Chemistry of Elements. Wyd. 2. Butterworth-Heinemann, Oxford.
Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 1 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 2 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 3
 
 

Materiały wstępne

 
 
 
 
 
 
Tabela geochronologiczna (upr.) b/w
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) basic colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) full colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna
 
 
 

Skały magmowe

 
 
Klasyfikacja skał magmowych
 
dokument pdf
Skały magmowe (prezentacja)
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Krzemiany_wyspowe (oliwiny, granaty, topaz)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały plutoniczne:
 
 
 
 
Granitoidy (granit, granodioryt, tonalit)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały wulkaniczne:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały żyłowe:
 
 
 
 
Aplity, lamprofiry
 
 
 
 
..

Skały osadowe

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Minerały skał osadowych
 
 
 
 
 
Skały okruchowe
 
 
 
 
 
 
 
Struktury sedymentacyjne skał okruchowych - prezentacja
 
Skały węglanowe
 
Wapienie (wstęp)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały krzemionkowe
 
Martwice krzemionkowe i gejzeryty
 
 
Rogowce (radiolaryty, gezy, spongiolity)
 
 
Opoki
 
 
 
 
 
 
Ewaporaty
 
 
 
 
Skały alitowe, fosforanowe
 
 
 
 
 

Skały metamorficzne

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
epidot
 
 
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - materiały do ćwiczeń
 
dokument pdf
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - prezentacja
 
 
dokument pdf
Produkty metamorfizmu regionalnego
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty ultrametamorfizmu
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu termicznego
 
 
Skarny
 
 
Hornfelsy
 
 
 
 
Produkty dynamometamorfizmu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu impaktytowego
 
 
 
 
 
 
Materiały do ćwiczeń cz. II
 
dokument pdf
Prezentacja Metamorfizm II
 
dokument pdf

Wyniki kolokwium

 
 
kolokwium ze skał OSADOWYCH (22.01.2018)
 
Wszystkie