Informacje
Geopark Colca i Wulkany Andagua
W dniach 8-9 września 2018 podczas Miedzynarodowej Konferencji Geoparków UNESCO we Włoszech pozytywnie rozpatrzono kandydaturę Geoparku Colca i Wulkany Andagua. W 2019 ustanowiono UNESCO Geopark Colca y Volcanes de Andagua. Gratulujemy wszystkim, którzy starali się o podjęcie ochrony i promocję georóżnorodności Kanionu Colca i Doliny Wulkanów.
W listopadzie 2016 roku Instytu Geologiczny, Górniczy i Metalurgiczny INGEMMET (Peru) zgłosił Geopark Colca i Wulkany Andagua do Globalnej Sieci Geoparków UNESCO.
W dniach 14-17.07.2015 w Arequipa odbyło się I Sympozjum Geoparków. Głównym impulsem organizacji Sympozjum było rozpoczęcie starań o utworzenie Geoparku Kanion Colca i Dolina Wulkanów, który będzie należał do sieci globalnej Geoparków UNESCO (Global Geoparks Network).
Wśród zaproszonych prelegentów byli głównie geolodzy oraz osoby związane z projektowaniem lub zarządzaniem geoparkami z: Brazylii, Kolumbii, Ekwadoru, Chile, Urugwaju oraz Hiszpanii. Poproszono także o udział reprezentanta Polskiej Wyprawy Naukowej do Peru. Organizatorzy Sympozjum zamówili referat pt. Propozycje geostanowisk i atrakcji geoturystycznych w projektowanym Parku Narodowym Kanion Colca i Dolina Wulkanów, który przygotował zespół: Andrzej Gałaś, Andrzej Paulo, Krzysztof Gaidzik, Tomasz Kalicki, Justyna Ciesielczuk i Jerzy Żaba, Barbara Radwanek-Bąk, Slávka Gałaś i Joanna Krupa. Referat wygłosił Andrzej Gałaś.
Projekt Parku Narodowego Kanion Colca i Dolina Wulkanów
Głównym walorem Kanionu Colca i Doliny Wulkanów jest wyjątkowo czytelna budowa geologiczna w głębokim i rozległym naturalnym przekroju przez skorupę ziemską, który tworzy kanion. Jej odzwierciedleniem jest duże zróżnicowanie litologiczne, stratygraficzne i tektoniczne. Można obserwować aktywne procesy geologiczne: następstwa trzęsień Ziemi, uskoków, erozji, ruchy masowe oraz różnego rodzaju formy młodej aktywności wulkanicznej. Park narodowy Kanion Colca i Dolina Wulkanów tworzony jest z myślą o ochronie ważnych profili litostratygraficznych, klasycznych form tektonicznych, erozyjnych i wulkanicznych, geomorfologiczno-krajobrazowych, obszaru źródłowego Amazonki, pionierskich organizmów, ekosystemów, zabytków archeologicznych i obiektów kultury materialnej lokalnych społeczności.
Historia badań
Wyprawa wpisuje się w bogate tradycje badań naukowych Polaków w Peru i eksploracji Andów. Wśród odkryć geograficznych na czoło wysuwa się odkrycie Kanionu Rio Colca jako najgłębszego kanionu świata i pokonanie nurtu tej rzeki w 1981 roku przez wyprawę Canoandes studentów z klubu Bystrze. Sensacyjne odkrycie, nagłośnione m.in. przez National Geographic i Księgę Rekordów Guinnessa pociągnęło za sobą promocję regionu i znaczne ożywienie gospodarcze, dlatego Polacy są tu witani z ogromną wdzięcznością i przyjaźnią.
W 2003 roku odbył się rekonesansowy wyjazd pracowników Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, prof. A. Paulo i dr A. Gałasia do Doliny Wulkanów. Rozpoznano wówczas warunki prac w terenie, możliwości transportowe i logistyczne. Nawiązano współpracę z miejscowymi samorządami.
W roku 2004 otwarto na AGH dwa tematy badawcze: badania młodej grupy wulkanicznej Andahua oraz określenie walorów geoturystycznych w rejonie Kanionu Colca. W pracach uczestniczyli 4 pracownicy naukowi i 2 doktorantów z AGH. Badano rozległe tereny po obydwu stronach Kanionu Colca i w Dolinie Wulkanów.
W roku 2005 Michał Wasilewski samotnie kontynuował badania nad pochodzeniem obsydianu w wyrobach prehistorycznych.
W roku 2006 poszerzył się znacznie krąg badaczy do 15 osób z 7 ośrodków naukowych w kraju oraz spektrum badanych zagadnień, które wyszły poza geologię obejmując również sferę przyrody żywej oraz zagadnienia kulturowe i medyczne. Powstały specjalistyczne zespoły: wulkanologiczny, tektoniczny, geomorfologiczny, geoturystyczny i botaniczny. Kierownictwo naukowe Polskiej Wyprawy Naukowej do Peru (PWNP) przyjął prof. Andrzej Paulo, kierownictwo techniczne dr Andrzej Gałaś, a patronat JM Rektor AGH prof. Antoni Tajduś. W terenie odkrywano nie stwierdzone wcześniej centra wulkaniczne, charakteryzowano deformacje tektoniczne oraz opracowywano koncepcję ewolucji Doliny i Kanionu Rio Colca. Zebrano liczne próbki skał, gleb, wody i wykonano setki pomiarów. Po powrocie do kraju materiał był poddawany specjalistycznym badaniom. Wyniki tych prac zostały opublikowane po dwóch latach w Kwartalniku AGH Geologia (tom 34, zeszyt 2/1),
W roku 2008 16-osobowa PWNP przebywała w Ameryce Południowej w okresie 24.06-28.07 realizując tematy rozpoczęte w poprzednich latach. Poszczególne zespoły specjalistyczne rozdzieliły się i już samodzielnie działały na swoich poligonach badawczych. Rozpoczęto prace nad mineralizacją wokół gejzeru i źródeł termalnych w Dolinie Rio Colca oraz mineralizacją epigenetyczną w skałach wulkanicznych i osadowych w rejonie Huambo. Rozpoznawano także walory geoturystyczne Dolin Rio Majes i Rio Andamayo na zachód od Kanionu Colca.
W 2010 roku w pracach brała udział 11-osobowa grupa naukowców. Szczególnie trudnym przedsięwzięciem okazało się zejście do Doliny Gloriahuasi, łączącej się z Kanionem Colca w najgłębszej jego części. W półpustynnym terenie, hacjendę Gloriahuasi zamieszkiwał tylko jeden człowiek, który pozwolił nam korzystać z niewielkich zasobów wody. Biolodzy szukali gatunków, które są w stanie zasiedlać tak nieprzyjazne środowisko. Równie trudne prace prowadzono w masywie wulkanu Mismi, skąd wypływają źródła Amazonki.
W 2012 roku w wyprawie brało udział 12 osób. Badania prowadzono po południowej stronie Kanionu Colca, pomiędzy Przełęczą Lagunillas a osadą Pinchollo. Badania obejmowały geologię złóż, tektonikę, wulkanologię, gospodarkę przestrzenną i ochronę środowiska. Pomimo wcześniejszych zaleceń spontaniczny rozwój infrastruktury komunikacyjnej i turystycznej obserwowany w ostatnich latach na terenie badań budzi niepokój. Coraz częściej wchodzi on w konflikt z walorami środowiska, co prowadzi do bezpowrotnych zmian krajobrazu, przyrody ożywionej i wyczerpania lub skażenia zasobów wodnych.
W 2017 roku badania w Peru prowadziły dwa niezależnie działające zespoły 1) dr Andrzej Gałaś prowadził badania w Dolinie Wulkanów, 2) prof. Andrzej Paulo wspólnie z prof. Jerzym Żabą kierował badaniami po połudnowej stronie Kanionu Colca. JM Rektor AGH prof. Tadeusz Słomka objął patronat nad działalnością Polskiej Wyprawy Naukowej do Peru. W najnowszym numerze Academii (czasopismo Polskiej Akademii Nauk), 2024 nr 1(77) można zapoznać się z nowszą historią naszych badań:
DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.150044
Historię Polskiej Wyprwy Naukowej do Peru można od dziś przeczytać jako Zeszyt nr 11 serii Nauka dla Ciekawych Seria popularnonaukowa o Ziemi i kosmosie. Autorem jest prof. Andrzej Paulo, tytuł: Polska Wyprawa Naukowa do Peru: czy pójdziesz w nasze ślady. Książeczka liczy 86 stron i uzupełnia ją znakomicie opracowana płyta multimedialna, przygotowana przez p. Janinę Wrzak. Zakupu można dokonać na AGH lub na stronie internetowej Wydawnictw AGH.
Życzymy ciekawej lektury
Współpraca z ośrodkami peruwiańskimi
Już podczas pierwszego pobytu nawiązaliśmy kontakt z ośrodkami naukowymi w Limie i Arequipa. Najwięcej informacji, znajomości spraw personalnych i formalnych zawdzięczamy prof. Stanisławowi Dunin-Borkowskiemu (1931-2006), wybitnemu geologowi promotorowi całego pokolenia geologów peruwiańskich związanych z poszukiwaniami złóż i górnictwem.
W 2003 odwiedzono dwie kopalnie złota, należące do CM Buenaventura, nawiązano kontakty naukowe z Uniwersytetem Państwowym San Agustin (UNSA) w Arequipa i Instytutem Geologiczno-Górniczym (INGEMMET) w Limie a także z władzami samorządowymi regionu. W następnym roku przekazano władzom samorządowym w Arequipa i Andagua 1000 egz. pierwszego folderu turystycznego o Dolinie Wulkanów. W 2004 r wygłoszono odczyt w UNSA w Arequipa a podczas wyprawy w 2006 – wykład w Peruwiańskim Towarzystwie Geologicznym w Limie. W 2008 roku ukazał się zeszyt Kwartalnika AGH Geologia (tom 34, zeszyt 2/1) zatytułowany „Polskie badania w Kanionie Colca i Dolinie Wulkanów”. Jest bogato ilustrowany i w całości poświęcony rezultatom pionierskich prac w tym regionie. W roku 2009 dzięki współpracy z peruwiańskimi naukowcami ukazało się tłumaczenie wspomnianego zeszytu Kwartalnika AGH Geologia na język hiszpański w Boletin de la Sociedad Geográfica de Lima (nakład 2000 egz.).
W 2010 roku zorganizowano konferencję międzynarodową (I Congreso Peruano-Polaco, Arequipa 2010) pod hasłem „Geologia regionu Colca i Doliny Wulkanów – pomost między przyrodą a człowiekiem”. Wygłoszono 7 referatów i zaprezentowano 18 posterów.
We wrześniu 2012 roku 5 uczestników PWNP wzięło udział w Kongresie Peruwiańskiego Towarzystwa Geologicznego w Limie przedstawiając 4 referaty i 2 postery. Kongres połączony z konferencją SEG (Society of Economic Geologists) był największą imprezą geologiczną roku w Ameryce Łacińskiej. Cenne kontakty, które nawiązano podczas Kongresu, będą wykorzystane przy formułowaniu wspólnych projektów naukowych. W grudniu 2013, we współpracy z dr Pablo Mezą geologiem UNSA prezentowano wiodący referat i poster na I Międzynarodowej Konferencji Studentów poświęconej ochronie dziedzictwa przyrodniczego regionu Colca.