Informacje

Kanion Colca w II setce stanowisk geologicznego dziedzictwa! Międzynarodowe Stowarzyszenie Nauk Geologicznych (IUGS) w lutym 2024 roku ogłosiło listę, na której w dziale Tektonika, znalazło się stanowisko: Ewolucja Andów w Kanionie Colca, Peru. https://iugs-geoheritage.org/publications/

Zgłoszenia dokonał Instytut INGEMMET, gratulujemy. Mamy nadzieję, że wpisanie na listę nie tylko przysporzy liczbę odwiedzających ale też skłoni Władze samorządowe i Geoparku do wysiłków na rzecz ochrony tego unikalnego miejsca.

Geopark Colca i  Wulkany Andagua

W dniach 8-9 września 2018 podczas Miedzynarodowej Konferencji Geoparków UNESCO we Włoszech pozytywnie rozpatrzono kandydaturę Geoparku Colca i Wulkany Andagua. W 2019 ustanowiono UNESCO Geopark Colca y Volcanes de Andagua. Gratulujemy wszystkim, którzy starali się o podjęcie ochrony i promocję georóżnorodności Kanionu Colca i Doliny Wulkanów.

W listopadzie 2016 roku Instytu Geologiczny, Górniczy i Metalurgiczny INGEMMET (Peru) zgłosił Geopark Colca i Wulkany Andagua do Globalnej Sieci Geoparków UNESCO.

W dniach 14-17.07.2015 w Arequipa odbyło się I Sympozjum Geoparków. Głównym impulsem organizacji Sympozjum było rozpoczęcie starań o utworzenie Geoparku Kanion Colca i Dolina Wulkanów, który będzie należał do sieci globalnej Geoparków UNESCO (Global Geoparks Network).

Wśród zaproszonych prelegentów byli głównie geolodzy oraz osoby związane z projektowaniem lub zarządzaniem geoparkami z: Brazylii, Kolumbii, Ekwadoru, Chile, Urugwaju oraz Hiszpanii. Poproszono także o udział reprezentanta Polskiej Wyprawy Naukowej do Peru. Organizatorzy Sympozjum zamówili referat pt. Propozycje geostanowisk i atrakcji geoturystycznych w projektowanym Parku Narodowym Kanion Colca i Dolina Wulkanów, który przygotował zespół: Andrzej Gałaś, Andrzej Paulo, Krzysztof Gaidzik, Tomasz Kalicki, Justyna Ciesielczuk i Jerzy Żaba, Barbara Radwanek-Bąk, Slávka Gałaś i Joanna Krupa. Referat wygłosił Andrzej Gałaś.

Szefem peruwiańskiego projektu jest Bilberto Zavala (INGEMMET). Projekt pokrywa całą Dolinę Rio Colca (od Sibayo po Madrigal), Kanion Colca (do ujścia do Rio Majes) oraz Dolinę Wulkanów (po masyw Antapuna).

Projekt Parku Narodowego Kanion Colca i Dolina Wulkanów

Głównym walorem Kanionu Colca i Doliny Wulkanów jest wyjątkowo czytelna budowa geologiczna w głębokim i rozległym naturalnym przekroju przez skorupę ziemską, który tworzy kanion. Jej odzwierciedleniem jest duże zróżnicowanie litologiczne, stratygraficzne i tektoniczne. Można obserwować aktywne procesy geologiczne: następstwa trzęsień Ziemi, uskoków, erozji, ruchy masowe oraz różnego rodzaju formy młodej aktywności wulkanicznej. Park narodowy Kanion Colca i Dolina Wulkanów tworzony jest z myślą o ochronie ważnych profili litostratygraficznych, klasycznych form tektonicznych, erozyjnych i wulkanicznych, geomorfologiczno-krajobrazowych, obszaru źródłowego Amazonki, pionierskich organizmów, ekosystemów, zabytków archeologicznych i obiektów kultury materialnej lokalnych społeczności.

Historia badań

Wyprawa wpisuje się w bogate tradycje badań naukowych Polaków w Peru i eksploracji Andów. Wśród odkryć geograficznych na czoło wysuwa się odkrycie Kanionu Rio Colca jako najgłębszego kanionu świata i pokonanie nurtu tej rzeki w 1981 roku przez wyprawę Canoandes studentów z klubu Bystrze. Sensacyjne odkrycie, nagłośnione m.in. przez National Geographic i Księgę Rekordów Guinnessa pociągnęło za sobą promocję regionu i znaczne ożywienie gospodarcze,  dlatego Polacy są tu witani z ogromną wdzięcznością i przyjaźnią.
W 2003 roku odbył się rekonesansowy wyjazd pracowników Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, prof. A. Paulo i dr A. Gałasia do Doliny Wulkanów. Rozpoznano wówczas warunki prac w terenie, możliwości transportowe i logistyczne. Nawiązano współpracę  z miejscowymi samorządami.
W roku 2004 otwarto na AGH dwa tematy badawcze: badania młodej grupy wulkanicznej Andahua oraz określenie walorów geoturystycznych w rejonie Kanionu Colca. W pracach uczestniczyli 4 pracownicy naukowi i 2 doktorantów z AGH. Badano rozległe tereny po obydwu stronach Kanionu Colca i w Dolinie Wulkanów.
W roku 2005 Michał Wasilewski samotnie kontynuował badania nad pochodzeniem obsydianu w wyrobach prehistorycznych.
W roku 2006 poszerzył się znacznie krąg badaczy do 15 osób z 7 ośrodków naukowych w kraju oraz spektrum badanych zagadnień, które wyszły poza geologię obejmując również sferę przyrody żywej oraz zagadnienia kulturowe i medyczne. Powstały specjalistyczne zespoły: wulkanologiczny, tektoniczny, geomorfologiczny, geoturystyczny i botaniczny. Kierownictwo naukowe Polskiej Wyprawy Naukowej do Peru (PWNP) przyjął prof. Andrzej Paulo, kierownictwo techniczne dr Andrzej Gałaś, a patronat JM Rektor AGH prof. Antoni Tajduś. W terenie odkrywano nie stwierdzone wcześniej centra wulkaniczne, charakteryzowano deformacje tektoniczne oraz opracowywano koncepcję ewolucji Doliny i Kanionu Rio Colca. Zebrano liczne próbki skał, gleb, wody i wykonano setki pomiarów. Po powrocie do kraju materiał był poddawany specjalistycznym badaniom. Wyniki tych prac zostały opublikowane po dwóch latach w Kwartalniku AGH Geologia (tom 34, zeszyt 2/1),
W roku 2008 16-osobowa PWNP przebywała w Ameryce Południowej w okresie 24.06-28.07 realizując tematy rozpoczęte w poprzednich latach. Poszczególne zespoły specjalistyczne rozdzieliły się i już samodzielnie działały na swoich poligonach badawczych. Rozpoczęto prace nad mineralizacją wokół gejzeru i źródeł termalnych w Dolinie Rio Colca oraz mineralizacją epigenetyczną w skałach wulkanicznych i osadowych w rejonie Huambo. Rozpoznawano także walory geoturystyczne Dolin Rio Majes i Rio Andamayo na zachód od Kanionu Colca.
W 2010 roku w pracach brała udział 11-osobowa grupa naukowców. Szczególnie trudnym przedsięwzięciem okazało się zejście do Doliny Gloriahuasi, łączącej się z Kanionem Colca w najgłębszej jego części. W półpustynnym terenie, hacjendę Gloriahuasi zamieszkiwał tylko jeden człowiek, który pozwolił nam korzystać z niewielkich zasobów wody. Biolodzy szukali gatunków, które są w stanie zasiedlać tak nieprzyjazne środowisko. Równie trudne prace prowadzono w masywie wulkanu Mismi, skąd wypływają źródła Amazonki.
W 2012 roku w wyprawie brało udział 12 osób. Badania prowadzono po południowej stronie Kanionu Colca, pomiędzy Przełęczą Lagunillas a osadą Pinchollo. Badania obejmowały geologię złóż, tektonikę, wulkanologię, gospodarkę przestrzenną i ochronę środowiska. Pomimo wcześniejszych zaleceń spontaniczny rozwój infrastruktury komunikacyjnej i turystycznej obserwowany w ostatnich latach na terenie badań budzi niepokój. Coraz częściej wchodzi on w konflikt z walorami środowiska, co prowadzi do bezpowrotnych zmian krajobrazu, przyrody ożywionej i wyczerpania lub skażenia zasobów wodnych.

W 2017 roku badania w Peru prowadziły dwa niezależnie działające zespoły 1) dr Andrzej Gałaś prowadził badania w Dolinie Wulkanów, 2) prof. Andrzej Paulo wspólnie z prof. Jerzym Żabą kierował badaniami po połudnowej stronie Kanionu Colca. JM Rektor AGH prof. Tadeusz Słomka objął patronat nad działalnością Polskiej Wyprawy Naukowej do Peru. W najnowszym numerze Academii (czasopismo Polskiej Akademii Nauk), 2024 nr 1(77) można zapoznać się z nowszą historią naszych badań:

DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.150044

Historię Polskiej Wyprwy Naukowej do Peru można od dziś przeczytać jako Zeszyt nr 11 serii Nauka dla Ciekawych Seria popularnonaukowa o Ziemi i kosmosie. Autorem jest prof. Andrzej Paulo, tytuł: Polska Wyprawa Naukowa do Peru: czy pójdziesz w nasze ślady. Książeczka liczy 86 stron i uzupełnia ją znakomicie opracowana płyta multimedialna, przygotowana przez p. Janinę Wrzak. Zakupu można dokonać na AGH lub na stronie internetowej Wydawnictw AGH.

Życzymy ciekawej lektury

Współpraca z ośrodkami peruwiańskimi

Już podczas pierwszego pobytu nawiązaliśmy kontakt z ośrodkami naukowymi w Limie i Arequipa. Najwięcej informacji, znajomości spraw personalnych i formalnych zawdzięczamy prof. Stanisławowi Dunin-Borkowskiemu (1931-2006), wybitnemu geologowi promotorowi całego pokolenia geologów peruwiańskich związanych z poszukiwaniami złóż i górnictwem.
W 2003 odwiedzono dwie kopalnie złota, należące do CM Buenaventura, nawiązano kontakty naukowe z Uniwersytetem Państwowym San Agustin (UNSA) w Arequipa i Instytutem Geologiczno-Górniczym (INGEMMET) w Limie a także z władzami samorządowymi regionu. W następnym roku przekazano władzom samorządowym w Arequipa i Andagua 1000 egz. pierwszego folderu turystycznego o Dolinie Wulkanów. W 2004 r wygłoszono odczyt w UNSA w Arequipa a podczas wyprawy w 2006 – wykład w Peruwiańskim Towarzystwie Geologicznym w Limie. W 2008 roku ukazał się zeszyt Kwartalnika AGH Geologia (tom 34, zeszyt 2/1) zatytułowany „Polskie badania w Kanionie Colca i Dolinie Wulkanów”. Jest bogato ilustrowany i w całości poświęcony rezultatom pionierskich prac w tym regionie. W roku 2009 dzięki współpracy z peruwiańskimi naukowcami ukazało się tłumaczenie wspomnianego zeszytu Kwartalnika AGH Geologia na język hiszpański w Boletin de la Sociedad Geográfica de Lima (nakład 2000 egz.).
W 2010 roku zorganizowano konferencję międzynarodową (I Congreso Peruano-Polaco, Arequipa 2010) pod hasłem „Geologia regionu Colca i Doliny Wulkanów – pomost między przyrodą a człowiekiem”. Wygłoszono 7 referatów i zaprezentowano 18 posterów.
We wrześniu 2012 roku 5 uczestników PWNP wzięło udział w Kongresie Peruwiańskiego Towarzystwa Geologicznego w Limie przedstawiając 4 referaty i 2 postery. Kongres połączony z konferencją SEG (Society of Economic Geologists) był największą imprezą geologiczną roku w Ameryce Łacińskiej. Cenne kontakty, które nawiązano podczas Kongresu, będą wykorzystane przy formułowaniu wspólnych projektów naukowych. W grudniu 2013, we współpracy z dr Pablo Mezą geologiem UNSA prezentowano wiodący referat i poster na I Międzynarodowej Konferencji Studentów poświęconej ochronie dziedzictwa przyrodniczego regionu Colca.