WYPRAWY ODDZIAŁU KRAKOWSKIEGO PTPNoZ

Władysław Borowiec
Jerzy Niewodniczański

Wyprawy Oddziału Krakowskiego
Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi
w latach 1975-1997

Organizowanie wypraw, zwłaszcza w egzotyczne rejony gór wysokich, było niejako specjalnością Krakowskiego Oddziału PTPNoZ od momentu jego powstania w 1974 roku. Tworzenie Oddziału połączone było z organizowaniem wielkiej wyprawy naukowo-alpinistycznej w Andy Peru i Boliwii.

Jej pierwszy człon odpłynął do Ameryki Południowej wiosną 1975 roku. Wyprawa ta stała się z czasem wzorem wyprawy o charakterze alpinistycznym i naukowym, a jej plonem były zarówno liczące się osiągnięcia alpinistyczne (jak np. zdobycie 15-tu szczytów o wysokości ponad 5000 mnp, w tym 6 sześciotysięczników), jak też wyniki naukowe, publikowane w najpoważniejszych międzynarodowych czasopismach naukowych. Szczegółowe omówienie przebiegu i wyników tej wyprawy omówione jest w artykule R. Kozioła i J. Niewodniczańskiego opublikowanym w Taterniku Nr 4 z 1976 roku a przedrukowanym w numerze „Kamieni”.

Choć zakres i skala osiągnięć pierwszej wyprawy Oddziału nie doczekały się chyba jeszcze powtórzenia przez kolejne wyprawy Oddziału, to jednak w 23-letniej jego historii wymienić można szereg wypraw, której wyniki cytowane są w światowej literaturze zarówno alpinistycznej, jak i naukowej. Organizowano na przykład wyprawy w Hindukusz (1977), Himalaje (1978) i Hinduraj (1979), cykl wypraw do Nepalu w rejon doliny Kali Gandaki (1977-1980), w góry Afryki Północnej (1980), nad jezioro Titicaca (1976, pierwsze sondowanie największych głębi tego jeziora), na szczyt Aconcagua w Argentynie „drogą Polaków” (1985, w 50-lecie pierwszej polskiej wyprawy w Andy). Były też wyprawy równie ciekawe, choć może mniej egzotyczne, a mianowicie w interesujące rejony europejskie, jak parki narodowe Alp, góry Norwegii czy jaskinie, góry i przybrzeżne akweny morskie Jugosławii i Grecji.

Poza organizacją wyłącznie własnych wypraw, Oddział Krakowski współorganizował również wyprawy z innymi instytucjami. Rezultatem takiej współpracy były wyprawy nurkowe (np. w rejon Karaibów w 1978/79r.), cykl wypraw naukowych na Spitsbergen w rejon fiordu Hornsund (po 1983 roku) czy wyprawa naukowa do Peru w 1985 roku.

Inną działalnością Oddziału o charakterze „wyprawowym” było wspieranie - organizacyjne, sprzętowe i finansowe - członków Oddziału będących uczestnikami wypraw sportowych czy poznawczych, firmowanych przez innych organizatorów. W ten sposób staliśmy się współautorami sukcesów wielu głośnych wypraw polskich na najwyższe szczyty Himalajów i Karakorum i na wszystkie kontynenty świata - łącznie z Antarktydą.

Wprowadzenie stanu wojennego w grudniu 1981 roku spowodowało czasowe ograniczenia formalne w wyjazdach zagranicznych, toteż przygotowane na lata 1982 i 1983 szerokie plany wyprawowe Oddziału, w tym planowana wyprawa na Grenlandię, zostały zaniechane. Między innymi nie doszedł też do skutku trzeci etap badań hydrogeologicznych, tektonicznych i geofizycznych wód termalnych w rejonie Kali Gandaki (Himalaje Nepalu), realizowanych poprzednio w czasie trwania wypraw Oddziału w ten rejon w latach 1977 i 1980, przy współudziale Akademii Górniczo-Hutniczej i Polskiego Komitetu dla Współpracy z UNESCO. Podjęte na tych wyprawach badania naukowe, kontynuowane w laboratoriach uczestników wypraw, zostały zakończone obszernym sprawozdaniem i publikacjami w latach 1983-85.

W latach 1982-83 zasadnicza działalność wyprawowa Oddziału ograniczona była do popierania indywidualnego uczestnictwa członków Oddziału w wyprawach innych organizatorów, zresztą - z podanych wyżej powodów - w zmniejszonym wymiarze w porównaniu z okresem poprzednim. Wymienić tu należy wsparcie członków Sekcji Nurkowania Swobodnego - uczestników wyjazdów szkoleniowo-sportowych na Kubę, do Bułgarii i do Jugosławii oraz pomoc członkom Sekcji Taternickiej w ich wyjazdach w Alpy i Karakorum. Ten ostatni wyjazd - w ramach krakowskiej środowiskowej wyprawy alpinistycznej „Batura 83” przyniósł „sukces szczytowy” trzem członkom Oddziału, przy czym Oddział wspierał wyprawę nie tylko finansowo, lecz również udzielił dużej pomocy w sprzęcie.

W 1983 roku jedyną własną wyprawą Oddziału był skromny wyjazd poznawczy w góry Norwegii (4-ch uczestników). Rok ten zaznaczył się jednak innym ważnym przedsięwzięciem wyprawowym: zapoczątkowano wtedy zorganizowane zainteresowanie Oddziału Krakowskiego Spitsbergenem. Dotychczasowy udział Oddziału w badaniach polarnych ograniczał się do pomocy sprzętowej udzielanej obcym wyprawom, względnie do wspierania członków Oddziału udających się w rejon Antarktydy (1979/80, 3 osoby), czy na Spitsbergen (1980, 4 osoby) w ramach wypraw naukowych Polskiej Akademii Nauk. Z inicjatywy OK PTPNoZ od roku 1983 przystąpiono - wspólnie z Akademią Górniczo-Hutniczą, do organizowania corocznych wypraw geologicznych w rejon fiordu Hornsund. Wyprawa w roku 1983 (kier.dr A. Piestrzyński) miała charakter nie tylko rekonesansowy. Odkryto nowe stanowiska występowania kruszców. Pobrano próbki lodu dla kontynuacji programu badania zanieczyszczeń atmosfery. W latach 1984 i 1985 kierownikiem kolejnych wypraw był prof. A. Manecki, a w 1986 roku - mgr. J. Chrząstowski. Od 1984 roku prowadzono w rejonie lodowców Torella i Werenskioldbreen (na północ od fiordu Hornsund) badania terenowe, przy czym kartowanie geologiczne połączone było z rozległymi pracami mineralogicznymi i geochemicznymi. Istotnym elementem programu spitsbergeńskiego były prace ekologiczne - chemiczne, fizyczne i mineralogiczne badania zanieczyszczeń lodowców. Jest to kontynuacja prac Oddziału rozpoczętych w 1975 roku i prowadzonych w górach wysokich - w Andach, Hindukuszu, w Karakorum i w Himalajach, na Kilimandżaro i Mnt.Kenya. Lodowce wysokogórskie i polarne, odległe od skupisk ludzkich i centrów przemysłowych, pozwalają na rejestrację (i niekiedy datowanie) chemicznych czy mineralnych zanieczyszczeń, pochodzących ze źródeł naturalnych (zanieczyszczenia eoliczne, wulkaniczne, czy nawet kosmiczne), lub będących wynikiem działalności człowieka.

Od 1983 roku stałą bazą wypraw na Spitsbergen był drewniany domek traperski w zatoce Hyttevika, u podnóża masywu górskiego Gulliksenfiellet, udostępniony decyzją gubernatora Svalbardu i wyremontowany przez członków wyprawy. Część uczestników wszystkich dotychczasowych wyjazdów stanowili członkowie Oddziału i zarazem studenci AGH, stąd wyniki naukowe wypraw były wykorzystywane w tematyce prac magisterskich (obronionych na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym AGH). Wyprawy Oddziału na Spitsbergen były nadal kontynuowane, przy czym od 1987 roku ich tematyka objęta została programem badań tego regionu, koordynowanym przez Polską Akademię Nauk.

W 1984 roku rozpoczęto w Oddziale inny cykl wypraw - do alpejskich parków narodowych. W pierwszym roku zorganizowano wyjazd - głównie alpinistyczny - dwóch grup, do parku narodowego Stelvio (Włochy, Tyrol Południowy, grupa Ortles-Cevedale) i do parku narodowego Les Écrins (Francja, Alpy Delfinatu). Celem tych wyjazdów było - poza realizacją programu alpinistycznego - znalezienie terenu przyszłej naukowej eksploracji interesującego naukowo obszaru górskiego mniej odległego niż dotychczas odwiedzane przez Oddział. W rezultacie rekonesansu stwierdzono, że w parku narodowym Stelvio istnieją nie tylko możliwości realizacji ciekawych i rozległych badań, ale i warunki do takiej pracy stworzone przez zainteresowaną we współpracy Dyrekcją parku. W czasie pobytu w parku narodowym Stelvio (kierownikiem był dr R. Wierzbicki, 17 osób) przeprowadzono rekonesans geologiczno-geomorfologiczny oraz zainstalowano (w dolinie Martello, na wysokości ok. 2000) stację meteorologiczną IV rzędu. Park narodowy Stelvio stał się celem następnych wyjazdów, których uczestnicy prowadzili intensywną działalność alpinistyczną (Alpy grupy Ortles-Cevedale odznaczają się dużym zlodowaceniem, stwarzając doskonałe możliwości wysokogórskiego treningu śnieżno-lodowego) oraz badania naukowe o tematyce rozbudowywanej w kolejnych latach. W czasie pobytu w roku 1985 (kierownik wyprawy mgr K. Liszka, 15 uczestników) dr A. Kownacki rozpoczął prace hydrobiologiczne - badania fauny potoków górskich. Tematem wyprawy w 1986 roku (kierownik J. Frankiewicz, 24 uczestników) były kompleksowe badania hydrochemiczne i hydrobiologiczne potoków górskich, gdzie - oprócz badań fauny bezkręgowców kontynuowanych przez dr A. Kownackiego, doc. B. Kawecka pobierała próby wody (i śniegu) dla badań algologicznych. Przeprowadzono też rekonesansowe badania w jeziorach górskich; udział w wyprawie płetwonurka (mgr J. Nabielec) umożliwiał pobieranie prób wody z różnych głębokości. Prócz badań wód kontynuowano również prace geomorfologiczno-geologiczne (pod kierunkiem dr W. Rączkowskiego), których rezultatem było m.in. sporządzenie mapy geomorfologicznej doliny Martello (w skali 1:25000) oraz badania mikroklimatologiczne w 2-ch rejonach: w dolinie Martello (pod kierunkiem dr W. Rączkowskiego) i w Pian Venezia (pod kierunkiem dr R. Suchanka). W tym drugim rejonie stanowiska pomiarowe zakładano na wysokościach od 2300 do 2730 m npm. Podjęte badania były kontynuowane w Krakowie i w czasie kolejnych wypraw „Stelvio” (aż do 1995r), przy czym większość wyników tych prac jest już opublikowana, a kopie publikacji przekazywane były systematycznie do Dyrekcji Parku Stelvio. Szczegółowe omówienie prowadzonych badań oraz działalności alpinistycznej zawarte są w artykułach kol. A. Kownackiego i J. Wali zamieszczonych w niniejszym numerze „Kamieni”.

Grupa członków Oddziału, skupiona w Sekcji Nurkowania Swobodnego, również realizowała swój program głównie w akwenach europejskich. W 1983 roku Sekcja współorganizowała obóz pod kier. A. Ćwierza i J. Nabielca - w wodach Adriatyku u wybrzeży Jugosławii (k/Baru). Program obozu przewidywał m.in. nurkowanie i obserwacje w podwodnych jaskiniach. W 1984 roku 4-ch członków Sekcji brało udział w wyjazdach innych organizatorów do Grecji i w rejon Morza Czerwonego. W 1985 roku Sekcja zorganizowała własną wyprawę do wód przybrzeżnych Bułgarii i Grecji (kier. dr A. Ćwierz, 15 uczestników; część uczestników wyprawy uprawiało również działalność górską w górach Grecji). Program wyprawy obejmował dalsze doskonalenie techniki nurkowania, fotografowania podwodne oraz zbieranie okazów do zbiorów własnych i naukowych instytucji Krakowa.

Rok 1984 był rokiem obchodów jubileuszu 50-lecia pierwszej polskiej wyprawy w Andy. Centralne uroczystości z tej okazji odbyły się w Krakowie, a skład Komitetu Obchodów stanowili przedstawiciele Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK, Polskiego Związku Alpinizmu, Polskiego Towarzystwa Studiów Latynoamerykańskich i Oddziału. Zaproszenie przedstawicieli Oddziału było podkreśleniem uznania dla jego zasług w eksploracji alpinistycznej i badaniach naukowych w Andach, przede wszystkim w czasie wyprawy w 1975 roku.

Dla uczczenia wspomnianego jubileuszu zorganizowano, na przełomie lat 1984 i 85, wyprawę naukowo-alpinistyczną w Andy argentyńskie, w rejon Aconcagua i Tupungato. Rezultatem alpinistycznym wyprawy było wejście na szczyt Aconcagua (6960 m npm) „Lodowcem Polaków”, czyli drogą przebytą po raz pierwszy przez uczestników pierwszej polskiej wyprawy w Andy w marcu 1934 roku. Wejście naszej wyprawy - dokonane w niezwykle ciężkich warunkach atmosferycznych panujących w tym czasie w rejonie Aconcagua, co w znacznym stopniu podniosło stopień trudności - było pierwszym polskim powtórzeniem tej drogi. Wyprawa zdobyła też pobliski szczyt Cerro Ameghino oraz przeprowadziła rekonesans w rzadko odwiedzanym, a dziewiczym dla Polaków, rejonie Tupungato. Program naukowy obejmował szeroki zakres badań medycznych, prowadzonych przez doc. Z. Ryna, obserwacje geologiczne (doc. Z. Rubinowski) oraz pobranie szeregu prób lodu i śniegu dla badań izotropowych - dla oznaczenia zawartości izotopów stabilnych tlenu i wodoru w płytkich profilach górnej warstwy lodowca w kilku miejscach na stoku i szczycie Aconcagua. Była to kontynuacja podobnych prac opartych na próbach pobranych z innych lodowców andyjskich oraz z innych górskich rejonów świata. Kierownikiem wyprawy (liczącej 6 osób) był dr W. Kapturkiewicz. W oparciu o zgromadzoną dokumentację kartograficzną i zdjęcia fotograficzne wykonane przez uczestników wyprawy, mgr inż. J. Wala opracował w 1986 roku arkusz mapy w skali 1:50000 dla rejonu Aconcagua.

Równolegle z wyprawą na Aconcagua, działała w Andach Patagońskich wyprawa alpinistyczna wspierana przez Oddział, pod kierunkiem członka Oddziału P. Lutyńskiego. Wyprawa zdobyła nową drogą Fitz Roy, co stanowi największy do tej pory sukces polskiego alpinizmu sportowego na południowej półkuli.

W lecie 1985 roku wyruszyła do Ameryki Południowej kolejna wyprawa, organizowana wspólnie z Polskim Towarzystwem Studiów Latynoamerykanistycznych. Miała ona charakter wyłącznie naukowy (6 uczestników, kier. dr A. Krzanowski). Jej celem była monografia archeologiczno-etnograficzna i geograficzna dorzecza rzeki Checras (dopływ rzeki Huaury), w północno-zachodnim Peru (na zachodnich stokach Kordyliery Andyjskiej). Była to kontynuacja prac prowadzonych w 1978 roku w tym rejonie przez pierwszą wyprawę, kierowaną również przez dr Krzanowskiego, a zorganizowaną pod auspicjami PAN, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Oddziału Warszawskiego PTPNoZ. Przywiezione przez wyprawę materiały zawierają duży „ładunek naukowy” i są przedmiotem odrębnych opracowań. Obydwie wyprawy, z 1978 roku i 1985 roku, pozwoliły na skompletowanie różnorodnego materiału przyrodniczego, etnograficznego, archeologicznego i socjo-ekonomicznego dla badanego - liczącego aż 900 km2 - obszaru. Osiągnięcia obydwu wypraw stanowią prawdopodobnie największy wkład polskiej nauki w badania na terenie Peru w ostatnich latach.

W roku 1986, oprócz wspomnianych wypraw na Spitsbergen i do parku narodowego Stelvio, Oddział zorganizował wyprawę trekkingową w rzadko przez Polaków odwiedzany północny zakątek Indii - rejony Ladakhu, Zanskaru i Lahulu (kierownictwo mgr M. Eminowicz i dr inż. A. Bałut - 9 uczestników). Wyprawa przemierzyła trasę Lamayuru-Padum (10 dni), przecinającą pasmo Zanskaru (Transhimalaje) oraz trasę Padum-Darcha (8 dni), przekraczając główny grzbiet Himalajów przez przełęcz Shingo La (5300 m). Plonem wyprawy - oprócz obserwacji w zakresie historii, etnografii, folkloru i architektury (m.in. miasto Leh, pałace królewskie w Shey i Stok, klasztory w Thikse, Hemis, Lingshed, Karsha, Bardun czy Phuctal), a także geomorfologii i geologii, jest duży bagaż doświadczeń przydatnych dla następnych wypraw oraz bogata dokumentacja fotograficzna. Nie udało się niestety uczestnikom uzyskać od władz miejscowych zezwolenia na penetrację rejonów górskich na północ od Leh, aż po przełęcz Karakorum, nie odwiedzanych do tej pory przez Polaków.

W latach 1984-86, podobnie jak poprzednio, wspierano finansowo czy sprzętowo członków Oddziału, uczestniczących w innych wyprawach. Były to przeważnie wyjazdy treningowe lub wyczynowe członków Sekcji Taternickiej Oddziału w Alpy lub w najwyższe rejony górskie (Karakorum, Himalaje). Udział naszych członków stanowił niekiedy istotny wkład w te wyprawy, wręcz umożliwiający realizację ich programu. Można tu też wymienić np. udział dr W. Biedrzyckiego jako kierownika i dr W. Borowca jako instruktora-alpinisty w wyprawie harcerskiej krakowskiego Taternickiego Klubu Harcerzy do Nepalu w 1984 roku, czy udział dr W. Borowca i dr W. Smolaka w 1986 roku w pracach wyprawy naukowej Studenckiego Koła Geodetów z AGH do Kotoru w Jugosławii. Doświadczenie i umiejętności taternickie wspomnianych kolegów umożliwiły bezpieczne wykonanie stereofotogrametrycznej dokumentacji zabytkowego obiektu, położonego w niezwykle trudnych warunkach terenowych. Opracowanie to zostało wykonane przy współpracy z Okręgowym Przedsiębiorstwem Geodezyjno-Kartograficznym w Szczecinie oraz Komitetem d/s Zabytków UNESCO w Paryżu.

Można tu też wspomnieć o wynikach górskiej działalności kolegów J. Wali i A. Z. Heinricha.

Po roku 1986 wymienić należy cykl dziewięciu kolejnych wypraw do Parku Stelvio, na których realizowano kolejne etapy rozpoczętych wcześniej badań naukowych, a także prowadzono górską działalność alpinistyczną i turystyczną.

W okresie tym Sekcja Nurkowania Swobodnego zorganizowała trzy atrakcyjne wyprawy szkoleniowo-eksploracyjne: Hiszpania 1987, Turcja 1988 i Egipt 1989/90.

Omawiając działalność wyprawową Krakowskiego Oddziału PTPNoZ w okresie 1975-97 należy właściwie mieć na uwadze nie tylko samą organizację i przebieg różnorodnych wypraw, ale również prace kameralne i laboratoryjne nad materiałami i obserwacjami przywiezionymi przez wyprawy. Ta część, w odniesieniu do wypraw naukowych, jest zwykle najżmudniejsza i niekiedy najtrudniejsza. We wspomnianym okresie trwały intensywne prace nad materiałami uzyskanymi na wcześniejszych wyprawach Oddziału z lat poprzednich. Ich wynikiem były opracowania i publikacje, wśród których można wymienić liczne opracowania mgr J. Wali (m.in. kierował wyprawami Oddziału w Hindukusz w 1977 roku i w Hinduraj w 1979 roku), rozprawę na temat gór strefy suchej i inne prace doc. L. Kaszowskiego (uczestnika wypraw Oddziału w Hindukusz w 1977r, w Hinduraj w 1979r, w góry Afryki północnej w 1980r i do Peru w 1985r), czy liczne publikacje uczestników wypraw w rejon Kali Gandaki w Nepalu, czy też liczne publikacje dotyczące prac realizowanych na terenie Parku Stelvio.

Ważniejsze publikacje, będące plonem wypraw Oddziału, zebrano w załączonym spisie literatury, zaś kolejne wyprawy Oddziału zestawiono w porządku chronologicznym w osobnym wykazie zamieszczonym na końcu artykułu.

Prócz wyszczególnionych w wykazie wypraw zagranicznych, członkowie Oddziału zorganizowali wiele dziesiątków mniejszych, lecz często bardzo atrakcyjnych, wyjazdów krajowych.

Były to wyjazdy zespołów na badania terenowe w Tatry, wyjazdy treningowe Sekcji Taternickiej, wyprawy poszukiwawcze Sekcji Miłośników Minerałów, Skał i Skamieniałości we wszystkie rejony kraju włącznie z podziemiami zatapianej kopalni soli, wyjazdy eksploracyjno-dokumentacyjne do jaskiń, wyjazdy treningowe, szkoleniowe i wypoczynkowe Sekcji Nurkowania Swobodnego oraz wiele wyjazdów towarzysko-turystycznych. Lista tych „drobnych wypraw” zapewne znacznie przekroczyłaby liczbę 100 pozycji i nie jest ona aktualnie możliwa do odtworzenia przez autorów niniejszego artykułu. Wrażenia i przeżycia z tych wyjazdów pozostaną udziałem ich uczestników.

W latach 90-tych wiele zmieniło się w naszym kraju. Pojawiło się mnóstwo możliwości realizacji swoich zainteresowań. Zmienia się też profil działalności Naszego Oddziału.

Znacznie zmniejszyło się grono ludzi biorących czynny udział w pracach Oddziału. Ci, którzy związali się z PTPNoZ, poszukują nowych wspólnych problemów. W ostatnich latach Oddział specjalizuje się w organizacji imprez o charakterze naukowo-popularyzatorskim: konferencje i dyskusje nad istotnymi i trudnymi problemami z zakresu ekologii Krakowa oraz Polski Południowej.

A działalność wyprawowa? Cóż! Każdy kto chce, ma czas i zdobędzie środki finansowe może jechać w dowolny zakątek świata. Oddział prowadzi usługową działalność gospodarczą, organizując (pod kierownictwem kol. K. Kosińskiego) liczne zagraniczne wyjazdy górskie, turystyczne i narciarskie. W Tatry, Alpy i Dolomity. Są też plany wyjazdowe w kierunku Ameryki Północnej. Życzmy więc sobie sukcesów w tym względzie, godząc się z tym, że (jak śpiewał Bułat Okudżawa) „każda epoka ma własny porządek i ład”...
...Może kiedyś, przy czerwonym winie lub małej czarnej zrodzi się nowy pomysł godny większego wysiłku umysłów i serc ???

BIBLIOGRAFIA

opracowań bazujących na materiałach zgromadzonych podczas wypraw Krakowskiego Oddziału PTPNoZ
1. Biedrzycki W., Bojdys G., Moocicki J., Smolak W. (1984): Geophysical Investigations in Kali Gandaki Valley (Nepal). Geologia - Kwartalnik, Zeszyty Naukowe AGH, t.10, z.4, (str.81-92).

2. Biedrzycki W., Pawlikowski M.: Compte rendu d’une reconaissance géologique dans le massif Adrar, N’Dern. Praca nie opublikowana.

3. Bogacz W., Kotarba M., Sokołowski A. (1982): Badania geologiczne w rejonach występowania źródeł wód termalnych w Dolinach Kali Gandaki (Himalaje). Przegl1d Geologiczny Nr 2 (94-97)

4. Bogacz W., Krokowski J. (1983): Mesoscopic Structural Studies of Post-metamorphic Deformations and Tectonic Evolution of Central Nepal Himalaya. Zeszyty Naukowe AGH w Krakowie, s.Geologia t.9, z4 (5-45).

5. Borowiec W., Kaszowski L., Niewodniczański J. (1980): Broggi glacier and ice sampling site. PAN - Oddział w Krakowie, Prace Mineralogiczne Nr 64, str.7-14.

6. Czerny J., Lipien G., Manecki A., Piestrzynski A.(1992): Geology and ore mineralization of the complex of Precambrian rocks in the foreground of Varenskioldbreen Glacier (Wedel-Jarlsberg Land, West Spitsbergen). Studia Geologica Polonica. Tom XCVIII

7. Grabczak J., Niewodniczanski J., Ró?anski K. (1983): Isotope stratification in high mountain glaciers: examples from the Peruvian Andes and Himalaya. Journal of Glaciology. Vol.29, No 103 (417-424).

8. Grabczak J., Kotarba M. (1985): Isoptic composition of the thermal waters in the central part of the Nepal Himalayas. Geothermics. Vol.14, No 4 (567-575).

9. Grabczak J., Niewodniczański J. (1985): Izotopnaja stratifikacja wierchnich słojow liednikow: Peruanskije Andy i Gimalaji. Wodnyje Resursy No 5 (161-166).

10. Kaszowski L. (1984): Vertical Diferentiation of the Dynamics of the Mountain Relief in the Hindu Kush Munjan Mts. Afghanistan. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica. Vol.XVIII, Kraków (74-94).

11. Kaszowski L. (1984): Współczesne zlodowacenie Afgańskiego Hindukuszu Środkowego. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Prace Geograficzne z.58.

12. Kaszowski L. (1984): Morphogenetic Vertical Zones of the Hindu Kush Munjan Mts Afghanistan. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Prace Geograficzne z.61 (33-42).

13. Kaszowski L. (1985): Rzeźba i modelowanie gór wysokich strefy suchej na przykładzie Hindukuszu Munjan. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie. Rozprawy Habilitacyjne Nr 94 (191 stron).

14. Kotarba M. (1982): Zasoby wód termalnych w środkowej części Himalajów Nepalu. Referaty na I Zjazd Naukowy PTPNoZ (273-279).

15. Kotarba M., Sokołowski A., Śmiałek M. (1984): Perspektywy wykorzystania i zagospodarowania zasobów wód termalnych w środkowej części Nepalskich Himalajów Wysokich do celów balneologicznych i rekreacyjnych. Referaty na II Zjazd Naukowy PTPNoZ (253-259).

16. Kotarba M. (1985): Mixing models and chemical geothermometers applied to the estimation of geothermal potential of Kali Gandaki and Seti Khola Thermal Springs Areas (Nepal Himalayes). Bull.Pol.Acad.Sci.,Earth Sc.,Vol.33,No 3-4 (131-138).

17.Kotarba M. (1986): Origin and possibilities of utilization of thermal waters in the Central Nepal Himalayas.Sciences de la Terre, M.47 (183-189).

18. Kieres A., Piestrzynski A.(1992): Mineral veins in Precambrian rocks of the environments of Verenskioldbreen Glacier (West Spitsbergen). Studia Geologica Polonica. Tom XCVIII

19. Manecki A., Muszynski M., Wrzak J. (1980): Fine-grained deposits from the bottom of Broggi Glacier and its foreland. PAN - Oddział w Krakowie, Prace Mineralogiczne Nr 64, str.27-46.

20. Manecki A., Skowroński A., Schejbal M. (1980): Dust separated from ice of Broggi glacier. PAN - Oddział w Krakowie, Prace Mineralogiczne Nr 64, str.47-66.

21. Manecki A., Muszyński M., Wrzak J. (1982): Fine-grained deposits from the bottom of Broggi Glacier and its foreland. Loea letter, 8, Ontario.

22. Manecki A.(1985): Raport wstępny z terenowych badań geologicznych oraz mineralogiczno-petrograficznych wykonanych na Spitsbergenie w 1984 r. Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowej Oddziału PAN w Krakowie.

23. Manecki A. (1986): Komunikat z badań Geologicznej Wyprawy Polarnej na Spitsbergenie w 1985 r. Sprawozdanie z Posiedzeń Komisji Naukowej Oddziału PAN w Krakowie.

24. Manecki M.(1986): Prehnit z dolerytów Ziemi Wedel-Jarlsberga (Spitsbergen Zachodni). Sprawozdanie z Posiedzeń Komisji Naukowej Oddziału PAN w Krakowie.

25. Manecki M.(1987) Prehnite occurrences in dolerite dikes of SW Spitsbergen (Wedel-Jarlsberg-Land). Mineralogica Polonica 18/2.

26. Niewodniczański J., Grabczak J., Barański L. (1980): Stable isotopes and tritium profile of Broggi glacier. PAN - Oddzia3 w Krakowie, Prace Mineralogiczne Nr 64, str.67-73.

27. Paulo A.(1980): Geology of Cordiliera Blanca and source rocks for fine-grained material accumulated within Broggi glacier. PAN - Oddział w Krakowie, Prace Mineralogiczne Nr 64, str.15-26.

28. Parachoniak W., Słupczyński K.(1981): Łupki grafitowe z profilu Trisuli Ganga w Syabru Bensi. Himalaje Środkowe Nepalu. Sprawozdania z posiedzeń Komisji Naukowych PAN w Krakowie. Tom XXV/2.

29. Piestrzyński A. (1985): Pierwsza Wyprawa Studenckiego Koła Naukowego Geologów przy Wydziele Geologiczno-Poszukiwawczym AGH ‘Spitsbergen-83’. Przegląd Geologiczny 8. Warszawa.

30. Wala J.(1982) : Hindukusz jako teren badań naukowych Oddziału Krakowskiego PTPNoZ. Materiały na I Zjazd Naukowy PTPNoZ w Warszawie (zbiór referatów) (305-316).

31. Wala J. (1985) : Zasięg terytorialny, granice oraz podział regionalny gór Hindukusz. Materiały na II Zjazd Naukowy PTPNoZ (zbiór referatów) w Drzonkowie (261-270)

32. Wala J. (1986): Carta Orografica del Aconcagua Edicion 1986. Arkusz mapy w skali 1:50000.


Uwaga: Zestawienie nie obejmuje publikacji związanych z badaniami zrealizowanymi na terenie Parku Stelvio, bowiem są one zestawione w artykule A. Kownackiego zamieszczonym w numerze „Kamieni”, pisma krakowskiego Oddziału PTPNoZ.