Łyszczyki są uwodnionymi glinokrzemianami potasu oraz kationów dwu- i trójwartościowych: glinu, magnezu, żelaza i innych. Tworzenie się tych minerałów wymaga obecności pary wodnej, dlatego występują one głównie w skałach głębinowych, natomiast brak ich wśród składników krystalizujących z law w warunkach wulkanicznych. Łyszczyki występują powszechnie w wielu skałach. Należą do głównych minerałów skał magmowych, są ważnymi składnikami skał metamorficznych i często występują w skałach osadowych. Minerały należące do tej grupy są pospolite w wielu zwietrzelinach, gdzie zwracają na siebie uwagę charakterystycznym blaszkowatym kształtem i połyskliwością (tzw. kocie złoto). Blaszki łyszczyków wykazują doskonałą łupliwość i sprężystość. Wszystkie łyszczyki posiadają budowę trójwarstwową Najistotniejszą rolę wśród łyszczyków odgrywają:
Fig. 1. Muskowit, ortoklaz i granaty w pegmatycie, Piława Górna (Przedgórze Sudeckie)
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: muskowit krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: blaszkowy lub tabliczkowy o zarysie heksagonalnym.
Barwa: muskowit najczęściej jest bezbarwny, niekiedy biały, żółtawy, szary lub brunatny.
Połysk: perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 2-2,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,8-2,9 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Muskowit jest pospolitym minerałem skałotwórczym. Występuje w skałach magmowych i metamorficznych. Znany jest także ze skał osadowych, gdzie występuje jako składnik allogeniczny, w postaci drobnych łusek i blaszek. W skałach magmowych pojawia się głównie w dwumikowych granitach i granodiorytach. W skałach wulkanicznych jest nieobecny. W utworach pegmatytowych kryształy muskowitu osiągają niekiedy znaczne rozmiary, tworząc złoża o znaczeniu gospodarczym. Muskowit jest również pospolitym składnikiem skał metamorficznych, głównie łupków łyszczykowych (mikowych) oraz gnejsów. Jest on ważnym komponentem materiału glebowego, gdzie występuje w postaci pojedynczych ziarn.
SERYCYT
KAl2[(OH,F)2AlSi3O10]
Serycyt jest mikrokrystaliczną odmianą muskowitu, powstającą głównie wskutek rekrystalizacji.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: serycyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: blaszkowy o zarysie heksagonalnym.
Barwa: muskowit najczęściej jest bezbarwny, niekiedy biały, żółtawy, szary lub brunatny.
Połysk: perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 2-2,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,8-2,9 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Podobnie jak muskowit często pojawia się jako produkt wietrzenia skaleni (głównie plagioklazów). Jest typowym minerałem skał metamorficznych.
BIOTYT
K(Mg,Fe2+)3[(OH,F)2AlSi3O10]
Fig. 2. Biotyt w pegmatycie, Piława Górna (Przedgórze Sudeckie)
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: biotyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: blaszkowy lub tabliczkowy o zarysie heksagonalnym.
Barwa: zawsze ciemna, brunatna z odcienien zielonawym lub czerwonawym lub całkiem czarna.
Rysa: biała.
Twardość: 2,5-3,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,8-3,4 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Biotyt jest najbardziej pospolitym minerałem wśród łyszczyków, posiadającym duże znaczenie skałotwórcze. Podobnie jak muskowit występuje głównie w granitach i granodiorytach, znany jest również z ciemnych skał żyłowych. Biotyt powszechnie występuje w niektórych skałach metamorficznych, takich jak łupki łyszczykowe (mikowe) czy gnejsy. W budowie skał osadowych odgrywa znacznie mniejszą rolę niż muskowit , ponieważ charakteryzuje się mniejszą odpornością na wietrzenie chemiczne. Obecność biotytu w glebach zaznacza się jedynie tam, gdzie procesy wietrzenia zachodzą bardzo powoli. Przyjmuje tam postać wydłużonych, blaszkowatych ziarn.
Fig. 3. Biotyt w pegmatycie, Žulová (masyw Žulovej, Czechy)
FLOGOPIT
KMg3(OH, F)2AlSi3O10
Flogopit jest miką więc ma pokrój blaszkowy, jest giętki i sprężysty. Jest podobny do biotytu ale jest od niego jaśniejszy. Często zawiera igiełkowe wrostki rutylu.
Fig. 4. Flogopit (Indie); coll. Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki AGH
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: flogopit krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: blaszkowy.
Barwa: żółta, czerwonobrązowa, ciemnozielonkawa.
Połysk: perłowy, metaliczny.
Rysa: biała.
Twardość: 2-2,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,75-2,97 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Flogopit występuje w różnych skałach magmowych i metamorficznych. Powstaje także w wyniku procesów hydrotermalnych i metasomatycznych. Występuje w utworach pneumatolitycznych i pegmatytach. W Polsce występuje w skałach na Dolnym Śląsku. Szczególnie w plutonie Strzelina, w Górach Izerskich, Górach Złotych i w Masywie Śnieżnika.
