Minerały główne skał osadowych: minerały fosforanowe

Home | dydaktyka | geologia | Minerały główne skał osadowych: minerały fosforanowe | fosforany

Minerały główne skał osadowych: minerały fosforanowe

Tomasz Bartuś

Najważniejszymi minerałami należącymi do tej grupy są: apatyt i wiwianit.

APATYT

Ca₅[(F,Cl)/(PO₄)₃]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: apatyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: heksagonalny, słupkowy, niekiedy kulisty z powodu dużej ilości ścian.
Barwa: najczęściej bezbarwny, żółty, niebieski, zielony, fioletowy, czerwony.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 5,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: brak.
Gęstość: 3,16-3,22 g/cm³.

WYSTĘPOWANIE

Apatyt jest mieszaniną izomorficzną apatytu chlorowego i fluorowego, zwykle z dodatkiem grupy hydroksylowej (OH). Zawartość P₂O₅ wynosi od 40,9 do 42,3%. Występuje powszechnie jako minerał akcesoryczny w wielu skałach magmowych, obecny jest również w niektórych skałach metamorficznych, oraz w złożach hydrotermalnych. W warunkach osadowych fosforan może być wytrącany z wód morskich w postaci koloidalnej lub skrytokrystalicznej, dając początek złożom o ogólnej nazwie fosforytów. Ich głównymi składnikami są drobnoziarniste lub skrytokrystaliczne skupienia mieszanin różnych odmian apatytów fosforanowych; skupienia te noszą nazwę kolofanu. W glebach apatyt obecny jest w postaci pojedynczych ziarn, najczęściej bardzo nieregularnego kształtu. Występuje tu jednak raczej rzadko, ponieważ łatwo ulega rozpuszczeniu i wypłukaniu. Apatyty i fosforyty wykorzystywane są do produkcji nawozów mineralnych.

WIWIANIT

Fe₃(PO₄)₂ · 8H₂O

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: wiwianit krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: kryształy słupkowe do tabliczkowych.
Barwa: zwykle zielony do niebieskiego.
Połysk: perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 2,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,6-2,7 g/cm³.

WYSTĘPOWANIE

Wiwianit występuje jako minerał wtórny środowisk redukcyjnych. Znany jest z żelazistych glin i margli w sąsiedztwie rud żelaza i fosforytów oraz bagien i torfowisk. W przeszłości, z uwagi na niebieskie zabarwienie, był szeroko używany na wsi jako barwnik do malowania zewnętrznych ścian elewacji.

Tomasz Bartuś