Porfiry

Tomasz Bartuś

Porfiry są grupą hipabysalnych, subwulkanicznych lub wylewnych skał magmowych o zróżnicowanym składzie mineralnym (Bolewski & Parachoniak 1988; Majerowicz & Wierzchołowski 1990). W afanitowej masie skalnej występują w nich, najczęściej prawidłowo wykształcone (idiomorficzne, automorficzne) lub częściowo prawidłowo wykształcone (hipidiomorficzne, hipautomorficzne) prakryształy. Z reguły skład makroskopowo rozpoznawalnych fenokryształów odpowiada składowi mineralnemu ciasta skalnego. Na tej podstawie ocena składu mineralnego prakryształów decyduje o wyróżnieniu wśród porfirów następujących, bardziej precyzyjnie wyróżnionych skał: trachitów, ryolitów, dacytów, andezytów i diabazów. Wszystkie porfiry maja teksturę porfirową oraz strukturę zbitą, bezładną lub uporządkowaną.

Fig. 1. Fenokryształy skaleni potasowych w porfirze

TRACHITY

Trachit to obojętna, hipabysalna, subwulkaniczna lub wylewna skała o składzie mineralnym zbliżonym do syenitoidów. W składzie mineralnym dominują skalenie potasowe. Podrzędnie w trachitach mogą występować: kwarc, plagioklazy oraz minerały ciemne takie jak: biotyt i hornblenda. Pozostałe cechy skały są wspólne z innymi porfirami.

RYOLITY

Ryolit to kwaśna, hipabysalna, subwulkaniczna lub wylewna skała o składzie mineralnym zbliżonym do granitoidów. W składzie mineralnym dominują skalenie potasowe, kwarc oraz plagioklazy sodowe. Podrzędnie w ryolitach mogą występować muskowit, biotyt i hornblenda. Pozostałe cechy skały są wspólne z innymi porfirami.

Fenokryształy skaleni i kwarcu w ryolicie — Fig. 4. Własnopostaciowe prakryształy skaleni potasowych i kwarcu w eratyku ryolitowym; wybrzeże Bałtyku

DACYTY

Dacyt to stosunkowo ciemna, obojętna, hipabysalna, subwulkaniczna lub wylewna skała o składzie mineralnym zbliżonym do granodiorytów. W składzie mineralnym dominują skalenie sodowe. Podrzędnie w dacytach mogą występować pirokseny, kwarc i biotyt. Pozostałe cechy skały są wspólne z innymi porfirami.

Tomasz Bartuś

Porfiry

Tomasz Bartuś

Bibliografia

Materiały wstępne

Skały magmowe

Skały osadowe

Skały metamorficzne

Wyniki kolokwium