Tomasz Bartuś

Fyllity to drobnoblastyczne skały powstające w wyniku zmetamorfizowania skał ilastych w warunkach niskiego ciśnienia i niskich temperatur (facja zieleńcowa). Często są podobne do silnie zdiagenezowanych skał ilastych (Fig. 1). Mają barwy szare, niebieskawe, zielonkawe, brunatnawe z wyraźnym połyskiem jedwabistym od blaszek serycytu. Posiadają tekstury lepidoblastyczne, homeoblastyczne i drobnoblastyczne, a czasami heteroblastyczne i porfiroblastyczne. Struktury łupkowe o wyraźnej foliacji, częste zafałdowania, nierówne powierzchnie oddzielności. Skład mineralny jest nierozpoznawalny gołym okiem, co jest głównym powodem odróżnienia tej grupy skał od pozostałych (krystalicznych) łupków metamorficznych. W składzie mineralnym typowo dominuja serycyt, chloryty. Ponad to moga występować: kwarc, albit, kalcyt i pył grafitowy. Gdy kwarc zaczyna dominować (>50%) to skałę taką nazywamy fyllitem kwarcowym. Jeśli zaczynają dominować składniki węglanowe (>50%) to skałę nazywamy marmurem. W warunkach silniejszego stopnia metamorfizmu, minerały ilaste przechodzą w miki (biotyt, muskowit) i epidot albo w skalenie potasowe. Takie fyllity mogą powstawać także ze skał o typie mułowców, drobnoziarnistych piaskowców, a nawet arkoz (Ryka & Maliszewska 1982; Bolewski & Parachoniak 1986).

Łupki chlorytowe składają się głównie z chlorytów, co przesądza o ich seledynowo-oliwkowej barwie i niewielkiej twardości (Fig. 2-4). Powstają w facji zieleńcowej z osadów ilastych. Podrzędnie występują w nich kalcyt i kwarc. Często tworzy on mniejsze bądź większe soczewki otoczone przez lepidoblasty chlorytów.

Łupki zieleńcowe powstają w warunkach facji zieleńcowej w wyniku metamorfizmu zasadowych skał magmowych, głównie bazaltoidów, melafirów oraz tufów i tufitów, więcej zob. zieleńce.

Łupki talkowe są produktami metamorfizmu zasadowych skał magmowych, które są zasobne w MgO i FeO. Odznaczają się wysoką zawartością talku, któremu często towarzyszą chloryty, minerały z grupy serpentynu, aktynolit, magnetyt i dolomit. Są tłuste w dotyku.

Łupki łyszczykowe (mikowe) to duża grupa skał powstających głównie w facji amfibolitowej, choć niektóre odmiany moga zahaczać o fację zieleńcową. Należą do niej łupki serycytowe, biotytowe, muskowitowe, dwumikowe i inne.

Łupki łyszczykowe (mikowe) powstaje w nieco głębszych strefach metamorfizmu niż inne łupki. Głównymi składnikami są miki, obok których mogą wystąpić kwarc, plagioklazy, chloryty, granaty, magnetyt i inne. W zależności od przeważającego składnika wyróżniamy łupki serycytowe, muskowitowe bądź biotytowe. Tekstury lepido- i lepido-granoblastyczne. Łupki serycytowe mają cechy swego głównego składnika - serycytu. Jeżeli współwystępuje z chlorytem, mówimy o łupkach serycytowo-chlorytowych.

Łupki grafitowe powstają z przeobrażenia skał osadowych bogatych w substancję węglistą lub bituminy. Mają barwy czarne. Gdy są produktami metamorfizmu w facji zieleńcowej mają wtedy najczęściej niewielką zwięzłość. Gdy jednak ciśnienie i temperatura rosną, skały często przechodzą w zwięzłe paragnejsy grafitowe (Fig. 4).

Łupki kwarcytowe powstają z metamorfizmu mułowców i drobnoziarnistych piaskowców oraz niektórych osadowych skał krzemionkowych w wyniku ich metamorfizmu w warunkach facji amfibolitowej. Cechą charakterystyczną tych skał jest duża twardość (Fig. 19).