Produkty metamorfizmu impaktytowego


Tomasz Bartuś



Metamorfizm impaktytowy (in. zderzeniowy, uderzeniowy, szokowy) - rodzaj metamorfizmu występujący w wyniku uderzenia dużego ciała kosmicznego (zazwyczaj meteorytu) o powierzchnię Ziemi. Meteoroidy o dużej masie nie zostają wyhamowane i nie spalają się w atmosferze. Uderzają o powierzchnię Ziemi z predkościami kosmicznymi (kilkadziesiąt km/s). Przeobrażenia skał zachodzą wskutek wysokoenergetycznej fali uderzeniowej działającej na skały w bardzo krótkim czasie (od milionowej części sekundy do około 1 minuty). W efekcie impaktu wytworzane jest bardzo duże ciśnienie (do 100 GPa) i bardzo wysokie temperatury (do 5000°C). W wyniku uderzenia ciało meteroidu wyparowuje, a fala uderzeniowa promieniście rozchodzi się w skałach otaczających krater. Jest rodzajem progresywnego metamorfizmu lokalnego, a jego produkty nazywa się impaktytami, brekcjami impaktytowymi lub suevitami.

Suevit
 
Suevit
Fig. 1. Suevit; krater meteorytowy Ries; okolice Nördlingen (Bawaria, Niemcy)

Suevity (niem. szwabski kamień) są to skały okruchowe o typie brekcji powstające w wyniku impaktu meteorytów o powierzchnię Ziemi. Po raz pierwszy opisane zostały w kraterze meteorytowym Nördlinger Ries w zachodniej Bawarii (Niemcy). Historyczne nazwy tej skały to "Feuerduftstein" lub "Bayerischer Trass" (Bawarski tuf). Mają barwę szaro-zielonkawą, teksturę psefitowo-psamitową i strukturę bezładną, porowatą. Mają różny stopień zwięzłości, od silnie skonsolidowanych do takich, które kruszą się w dłoniach. Skała składa się z pokruszonych odłamków skał podłoża krystalicznego (głównie granitów, gnejsów i amfibolitów), fragmentów otoczenia krateru meteorytowego oraz przetopionych fragmentów szkliwa zanurzonych w cieście skalnym. Okruchy te w przypadku krateru Ries nazywane są "Flädle" (szwab. krowie placki). Ciasto skalne jest zbudowane głównie z montmorilonitu. Impaktyty pod względem teksturalno-strukturalnym przypominają skały piroklastyczne (tufy i tufity). Minerałami wskazującymi na wysokociśnieniową genezę skał są coesyt i stiszovit. Są to wysokociśnieniowe odmiany kwarcu. Powstają przy ciśnieniach 30 000 i 90 000 atmosfer.

Suevit
Fig. 2. Klast szkliwa impaktytowego ("Flädle") - amorficzne ciało będące stopionym fragmentem skały, który został wyrzucony w powietrze i został następnie poddany szybkiemu chłodzeniu (crop Fig. 1);

Występowanie

Bibliografia

Bolewski A., Parachoniak W., 1986. Zarys petrografii. Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie, Kraków.
Heinen G., 1998. Nordlinger Ries. Meteoryt, Biuletyn Miłośników Meteorytów, 28(4), 9-12. Ryka W., Maliszewska A., 1982. Słownik petrograficzny. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Żaba J., 2003. Ilustrowany słownik minerałów i skał. Videograf II, Katowice.
Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 1 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 2 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 3
 
 

Materiały wstępne

 
 
 
 
 
 
Tabela geochronologiczna (upr.) b/w
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) basic colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) full colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna
 
 
 

Skały magmowe

 
 
Klasyfikacja skał magmowych
 
dokument pdf
Skały magmowe (prezentacja)
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Krzemiany_wyspowe (oliwiny, granaty, topaz)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały plutoniczne:
 
 
 
 
Granitoidy (granit, granodioryt, tonalit)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały wulkaniczne:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały żyłowe:
 
 
 
 
Aplity, lamprofiry
 
 
 
 
..

Skały osadowe

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Minerały skał osadowych
 
 
 
 
 
Skały okruchowe
 
 
 
 
 
 
 
Struktury sedymentacyjne skał okruchowych - prezentacja
 
Skały węglanowe
 
Wapienie (wstęp)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały krzemionkowe
 
Martwice krzemionkowe i gejzeryty
 
 
Rogowce (radiolaryty, gezy, spongiolity)
 
 
Opoki
 
 
 
 
 
 
Ewaporaty
 
 
 
 
Skały alitowe, fosforanowe
 
 
 
 
 

Skały metamorficzne

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
epidot
 
 
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - materiały do ćwiczeń
 
dokument pdf
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - prezentacja
 
 
dokument pdf
Produkty metamorfizmu regionalnego
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty ultrametamorfizmu
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu termicznego
 
 
Skarny
 
 
Hornfelsy
 
 
 
 
Produkty dynamometamorfizmu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu impaktytowego
 
 
 
 
 
 
Materiały do ćwiczeń cz. II
 
dokument pdf
Prezentacja Metamorfizm II
 
dokument pdf

Wyniki kolokwium

 
 
kolokwium ze skał OSADOWYCH (22.01.2018)
 
Wszystkie