Dolomity są najczęściej monomineralnymi skałami węglanowymi zbudowanymi z minerału dolomitu. Dolomity mogą zawierać istotne domieszki minerałów ilastych (margle dolomityczne) lub allogenicznych ziarn kwarcu (dolomity zapiaszczone). Dolomity, podobnie jak wapienie mogą składać się wyłącznie z mikrytowej bądź sparytowej substancji podstawowej (dolomikryt i dolosparyt) albo z substancji podstawowej i zanurzonych w nich składników ziarnistych - ooidów (zob. wapienie oolitowe), onkoidów (zob. wapienie onkolitowe), intraklastów (zob. wapienie detrytyczne), składników pochodzenia organogenicznego (zob. wapienie organogeniczne) i organodetrytycznego (zob. wapienie organodetrytyczne) oraz innych. Dolomity mogą tworzyć się na trzy sposoby: na skutek depozycji i diagenezy mułu dolomitowego, na skutek procesu dolomitycacji mułu wapiennego oraz w wyniku dolomityzacji skał wapiennych.
Dolomityzacja – zachodzi pod wpływem roztworów bogatych w magnez działających bądź na luźny osad wapienny (który nie uległ diagenezie) albo na litą, twardą skałę (najczęściej wapienie). Proces dolomityzacji zachodzi w skałach selektywnie powidując powstanie skał hybrydalnych wapienno-dolomitowych, w których istnieją enklawy zbudowane z kalcytu. Mówimy wtedy o dolomitach wapnistych.
Dolomity sedymentacyjne (syngenetyczne) – są to dolomity powstałe pod wpływem działania roztworów bogatych w magnez na świeżo złożony osad węglanowy. Tworzą się w izolowanych zatokach i lagunach. Cechy: wystepowanie tekstur mikrytowych, świetnie zachowane pierwotne struktury sedymentacyjne, pierwotne składniki ziarnowe osadu są zachowane, dolomity takie często występują z siarczanami (gips, sól kamienna) – ewaporatami.
Dolomity diagenetyczne – tworzą się na skutek działania roztworów bogatych w Mg (dolomityzacji), ale działających na osad wapienny mniej lub bardziej zdiagenezowany. Tworzą się najczęściej w warunkach płytkiego pogrzebania: (przykryte przez młodsze osady). Cechy: tekstury drobnokrystaliczne lub mikrytowe, pierwotne składniki mogą ulec częściowemu zatarciu.
Dolomity epigenetyczne – tworzą się w nastepstwie działania roztworów zasobnych w magnez, które działają na dawno zdiagenezowaną skałę wapienną. Cechy: tekstury sparytowe, pierwotne składniki osadu uległy w tych dolomitach zatarciu (widać pod mikroskopem w postaci reliktów), zachowują laminacje, skład jest bardzo zmienny na niewielkich dystansach zmienia się od dolomitu wapnistego do wapienia, granice występowania tych dolomitów przebiegają nieregularnie względem uławicenia. Do dolomityzacji dochodzi dzięki krążeniu w skałach roztworów (np. hydrotermalnych roztworów pomagmowych) zasobnych w Mg i inne metale. Na obszarze pomiędzy Trzebinią i Olkuszem występują triasowe złoża rud cynku i ołowiu, które występują w kawernistych skałach nazywanych dolomitami kruszconośnymi.
Fig. 1. Dolomit ze Zbrzy z brekcją uskokową, dewon środkowy; Dubie k. Krzeszowic (obszar podkrakowski)
Bibliografia
Bolewski A., Parachoniak W., 1988. Petrografia. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
