Granaty są dużą grupą minerałów izostrukturalnych (tzn. wykazujących bardzo podobną budowę, lecz różniących się składem chemicznym), będących krzemianami metali dwuwartościowych (wapnia, magnezu, żelaza, manganu) i trójwartościowych (żelaza, glinu, chromu). Do najważniejszych przedstawicieli tej grupy należą:
Pirop Mg3Al2[SiO4]3
Almandyn Fe3Al2[SiO4]3
Spessartyn Mn3Al2[SiO4]3
Grossular Ca3Al2[SiO4]3
Andradyt Ca3Fe2[SiO4]3
Uwarowit Ca3Cr2[SiO4]3
Granaty należą do grupy krzemianów wyspowych (zawierają nie połączone ze sobą tetraedry [SiO4]4-). Największe znaczenie skałotwórcze mają granaty właściwe.
Fig. 1. Granaty w pegmatycie, eratyk skandynawskiFig. 2. Łupek mikowy z granatami, Krobica/Orłowice (Sudety)Fig. 3. Skarn bludovit - kontaktowa skała wapienno-krzemianowa składająca się z wezuwianu, granatu, diopsydu, wollastonitu, kalcytu, tytanitu, mikroklinu i kwarcu; Bludov (Sudety, Rep. Czeska)
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: wszystkie granaty krystalizują w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: kryształy izometryczne, najczęściej w postaci dwunastościanu rombowego.
Barwa: różna w zależności od składu chemicznego - granaty właściwe mają barwę czerwoną, czasami krwistoczerwoną, częściej wiśniowoczerwoną, nieraz z odcieniem lekko liliowym lub brunatnawym. Inne minerały tej grupy mogą mieć barwy od żółtych, żółtawobrunatnych i zielonobrunatnych, przez szmaragdowozielone, czerwone aż po prawie czarne.
Połysk: szklisty lub tłusty, niekiedy zbliżony do diamentowego.
Rysa: biała.
Twardość: 6,5-7,5.
Łupliwość: niewyraźna.
Gęstość: 3,5-4,4 g/cm3.
Fig. 4. Skarn z dużym granatem wapniowym - grossularem, Vapenna, nieczynny łom granitów Jana Vycpalka (Sudety, Rep. Czeska)
WYSTĘPOWANIE
Granaty występują w skałach metamorficznych, takich jak łupki granatowomikowe, łupki granatowochlorytowe, granulity, eklogity i inne. W skałach magmowych obecne są jako składnik akcesoryczny (np. w granitach, fonolitach). Granaty wykazują dużą odporność na wietrzenie, dzięki czemu mogą gromadzić się w okruchowych skałach osadowych (granatowe piaski plażowe). Dzięki dużej twardości stosowane są w produkcji materiałów ściernych. Niektóre odmiany używane są w jubilerstwie jako kamienie półszlachetne.
TOPAZ
Al2(OH,F)2[SiO]4
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: topaz krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: krótkosłupkowy.
Barwa: topaz najczęściej jest bezbarwny lub żółty, znane są też odmiany o barwie niebieskawej, zielonawej bądż różowej.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 8,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: bardzo dobra.
Gęstość: 3,5-3,6 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Topaz spotkać można w pegmatytach granitowch. Jego znaczenie skałotwórcze jest niewielkie, jest natomiast znany jako piękny kamień szlachetny. Zastosowanie w jubilerstwie znajdują jednak tylko osobniki o dużej czystości i przezroczystości. Topaz jest minerałem odznaczającym się dużą twardością.
Postać występowania: staurolit krystalizuje w układzie jednoskośnym, tworząc niemal wyłącznie kryształy ziarniste i wrosłe.
Pokrój kryształów: tabliczkowy, czasem długosłupowy, o długości kilku do kilkunastu cm.
Barwa: najczęściej nieprzeźroczysty czarny, ciemnobrunatny, żółtobrunatny, czerwonobrunatny lub półprzeźroczysty.
Połysk: szklisty, zmatowiały, na przełamie tłusty.
Rysa: szaro-biała.
Twardość: 7,0-7,5.
Łupliwość: niewyraźna jednokierunkowa.
Inne właściwości: Nazwa pochodzi od stauros (gr.) - krzyż, lithos - kamień. Minerał często tworzy podwójne zbliźniaczenia w kształcie krzyża. Często kryształy przyrastają pod kątem 60° tworząc charakterystyczne postaci krzyża św. Andrzeja.
