Tomasz Bartuś

Migmatyty sensu stricte są skałami ultrametamorficznymi (z pogranicza zjawisk metamorficznych i magmowych). Zazwyczaj towarzyszą skałom wysokiego stadium metamorfizmu (facji amfibolitowej, granulitowej i eklogitowej), z charakterystycznymi wysokimi temperaturami i wysokim ciśnieniem litostatycznym. To skały hybrydalne - metamorficzno-magmowe. W ich budowie można wyróżnić dwie części składowe różniące się od siebie składem mineralnym, budową jak i wiekiem powstania. Część starszą, nazywaną paleosomem (paleo (gr.) - stary, soma - ciało), tworzą nieprzetopione minerały protolitu migmatytów. Z uwagi na ich ciemną barwę pochodzącą od minerałów ciemnych (biotytu, amfiboli i piroksenów), protolit nazywany jest także melanosomem (melas, melanos (gr.) - czarny). Młodsze składniki migmatytów tworzą przetopione jasne składniki protolitów, stąd nazywane są neosomem (neo (gr.) - nowy) lub leukosomem (leukos (gr.) - biały). W trakcie wzrostu w górotworze temperatury i ciśnienia dochodzi do selektywnego przetopienia minerałów jasnych (o niższej temperaturze topnienia). Tworzy się skała złożona z fazy stałej (paleosomu) i ciekłej (neosomu). Proces selektywnego wytapiania minerałów jasnych nazywany jest anateksis, zaś powstającą w wyniku niego fazę ciekłą - migmą. Powstające utwory są plastyczne i jako takie są bardzo podatne na wysokie ciśnienia panujące w górotworach. Dochodzi do ich wąskopromiennego, dysharmonijnego zafałdowania. W ten sposób tworzą się migmatyty nazywane ptygmatytami.

Przyjmuje się, że w procesie powstawania migmatytów duże znaczenie mają: częściowe lub całkowite wytapianie składników leukokratycznych; utworzenie anatektycznego stopu magmowego - migmy składającego się wyłącznie z pierwiastków przetopionych minerałów jasnych; migracja powstałego stopu; asymilacja jonów potasu i sodu oraz deformacje tektoniczne powodujące powstawanie tzw. fałdków ptygmatycznych.