Minerały główne skał magmowych - ŁYSZCZYKI


Tomasz Bartuś



Łyszczyki są uwodnionymi glinokrzemianami potasu oraz kationów dwu- i trójwartościowych: glinu, magnezu, żelaza i innych. Tworzenie się tych minerałów wymaga obecności pary wodnej, dlatego występują one głównie w skałach głębinowych, natomiast brak ich wśród składników krystalizujących z law w warunkach wulkanicznych. Łyszczyki występują powszechnie w wielu skałach. Należą do głównych minerałów skał magmowych, są ważnymi składnikami skał metamorficznych i często występują w skałach osadowych. Minerały należące do tej grupy są pospolite w wielu zwietrzelinach, gdzie zwracają na siebie uwagę charakterystycznym blaszkowatym kształtem i połyskliwością (tzw. kocie złoto). Blaszki łyszczyków wykazują doskonałą łupliwość i sprężystość. Wszystkie łyszczyki posiadają budowę trójwarstwową Najistotniejszą rolę wśród łyszczyków odgrywają:

MUSKOWIT
KAl2[(OH,F)2AlSi3O10]
Muskowit, ortoklaz i granaty w pegmatycie
Fig. 1. Muskowit, ortoklaz i granaty w pegmatycie, Piława Górna (Przedgórze Sudeckie)

CECHY MAKROSKOPOWE:

  • Postać występowania: muskowit krystalizuje w układzie jednoskośnym.
  • Pokrój kryształów: blaszkowy lub tabliczkowy o zarysie heksagonalnym.
  • Barwa: muskowit najczęściej jest bezbarwny, niekiedy biały, żółtawy, szary lub brunatny.
  • Połysk: perłowy.
  • Rysa: biała.
  • Twardość: 2-2,5.
  • Łupliwość: doskonała.
  • Gęstość: 2,8-2,9 g/cm3.

WYSTĘPOWANIE

Muskowit jest pospolitym minerałem skałotwórczym. Występuje w skałach magmowych i metamorficznych. Znany jest także ze skał osadowych, gdzie występuje jako składnik allogeniczny, w postaci drobnych łusek i blaszek. W skałach magmowych pojawia się głównie w dwumikowych granitach i granodiorytach. W skałach wulkanicznych jest nieobecny. W utworach pegmatytowych kryształy muskowitu osiągają niekiedy znaczne rozmiary, tworząc złoża o znaczeniu gospodarczym. Muskowit jest również pospolitym składnikiem skał metamorficznych, głównie łupków łyszczykowych (mikowych) oraz gnejsów. Jest on ważnym komponentem materiału glebowego, gdzie występuje w postaci pojedynczych ziarn.

SERYCYT
KAl2[(OH,F)2AlSi3O10]

Serycyt jest mikrokrystaliczną odmianą muskowitu, powstającą głównie wskutek rekrystalizacji.

CECHY MAKROSKOPOWE:

  • Postać występowania: serycyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.
  • Pokrój kryształów: blaszkowy o zarysie heksagonalnym.
  • Barwa: muskowit najczęściej jest bezbarwny, niekiedy biały, żółtawy, szary lub brunatny.
  • Połysk: perłowy.
  • Rysa: biała.
  • Twardość: 2-2,5.
  • Łupliwość: doskonała.
  • Gęstość: 2,8-2,9 g/cm3.

WYSTĘPOWANIE

Podobnie jak muskowit często pojawia się jako produkt wietrzenia skaleni (głównie plagioklazów). Jest typowym minerałem skał metamorficznych.

BIOTYT
K(Mg,Fe2+)3[(OH,F)2AlSi3O10]
Biotyt
Fig. 2. Biotyt w pegmatycie, Piława Górna (Przedgórze Sudeckie)

CECHY MAKROSKOPOWE:

  • Postać występowania: biotyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.
  • Pokrój kryształów: blaszkowy lub tabliczkowy o zarysie heksagonalnym.
  • Barwa: zawsze ciemna, brunatna z odcienien zielonawym lub czerwonawym lub całkiem czarna.
  • Rysa: biała.
  • Twardość: 2,5-3,0.
  • Łupliwość: doskonała.
  • Gęstość: 2,8-3,4 g/cm3.

WYSTĘPOWANIE

Biotyt jest najbardziej pospolitym minerałem wśród łyszczyków, posiadającym duże znaczenie skałotwórcze. Podobnie jak muskowit występuje głównie w granitach i granodiorytach, znany jest również z ciemnych skał żyłowych. Biotyt powszechnie występuje w niektórych skałach metamorficznych, takich jak łupki łyszczykowe (mikowe) czy gnejsy. W budowie skał osadowych odgrywa znacznie mniejszą rolę niż muskowit , ponieważ charakteryzuje się mniejszą odpornością na wietrzenie chemiczne. Obecność biotytu w glebach zaznacza się jedynie tam, gdzie procesy wietrzenia zachodzą bardzo powoli. Przyjmuje tam postać wydłużonych, blaszkowatych ziarn.

Biotyt w pegmatycie
Fig. 3. Biotyt w pegmatycie, Žulová (masyw Žulovej, Czechy)
FLOGOPIT
KMg3(OH, F)2AlSi3O10

Flogopit jest miką więc ma pokrój blaszkowy, jest giętki i sprężysty. Jest podobny do biotytu ale jest od niego jaśniejszy. Często zawiera igiełkowe wrostki rutylu.

Flogopit
Fig. 4. Flogopit (Indie); coll. Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki AGH

CECHY MAKROSKOPOWE:

  • Postać występowania: flogopit krystalizuje w układzie jednoskośnym.
  • Pokrój kryształów: blaszkowy.
  • Barwa: żółta, czerwonobrązowa, ciemnozielonkawa.
  • Połysk: perłowy, metaliczny.
  • Rysa: biała.
  • Twardość: 2-2,5.
  • Łupliwość: doskonała.
  • Gęstość: 2,75-2,97 g/cm3.

WYSTĘPOWANIE

Flogopit występuje w różnych skałach magmowych i metamorficznych. Powstaje także w wyniku procesów hydrotermalnych i metasomatycznych. Występuje w utworach pneumatolitycznych i pegmatytach. W Polsce występuje w skałach na Dolnym Śląsku. Szczególnie w plutonie Strzelina, w Górach Izerskich, Górach Złotych i w Masywie Śnieżnika.

Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 1 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 2 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 3
 
 

Materiały wstępne

 
 
 
 
 
 
Tabela geochronologiczna (upr.) b/w
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) basic colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) full colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna
 
 
 

Skały magmowe

 
 
Klasyfikacja skał magmowych
 
dokument pdf
Skały magmowe (prezentacja)
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Krzemiany_wyspowe (oliwiny, granaty, topaz)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały plutoniczne:
 
 
 
 
Granitoidy (granit, granodioryt, tonalit)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały wulkaniczne:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały żyłowe:
 
 
 
 
Aplity, lamprofiry
 
 
 
 
..

Skały osadowe

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Minerały skał osadowych
 
 
 
 
 
Skały okruchowe
 
 
 
 
 
 
 
Struktury sedymentacyjne skał okruchowych - prezentacja
 
Skały węglanowe
 
Wapienie (wstęp)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały krzemionkowe
 
Martwice krzemionkowe i gejzeryty
 
 
Rogowce (radiolaryty, gezy, spongiolity)
 
 
Opoki
 
 
 
 
 
 
Ewaporaty
 
 
 
 
Skały alitowe, fosforanowe
 
 
 
 
 

Skały metamorficzne

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
epidot
 
 
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - materiały do ćwiczeń
 
dokument pdf
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - prezentacja
 
 
dokument pdf
Produkty metamorfizmu regionalnego
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty ultrametamorfizmu
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu termicznego
 
 
Skarny
 
 
Hornfelsy
 
 
 
 
Produkty dynamometamorfizmu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu impaktytowego
 
 
 
 
 
 
Materiały do ćwiczeń cz. II
 
dokument pdf
Prezentacja Metamorfizm II
 
dokument pdf

Wyniki kolokwium

 
 
kolokwium ze skał OSADOWYCH (22.01.2018)
 
Wszystkie