Tomasz Bartuś

Minerały główne skał magmowych: plagioklazy

Tomasz Bartuś

Plagioklazy są glinokrzemianami sodu i wapnia. Tworzą one szereg izomorficzny albit-anortyt. Albit jest glinokrzemianem sodu, zaś anortyt glinokrzemianem wapnia. Ogniwa pośrednie szeregu izomorficznego plagioklazów stanowią mieszaninę albitu i anortytu, o różnej zawartości tych minerałów:

• albit może zawierać 0-10% anortytu,
• oligoklaz może zawierać 10-30% anortytu ,
• andezyn może zawierać 30-50% anortytu,
• labrador może zawierać 50-70% anortytu,
• bytownit może zawierać 70-90% anortytu,
• anortyt może zawierać 90-100% anortytu.

Plagioklazy zasobne w albit zwyczajowo określane są jako kwaśne, zaś zasobne w anortyt jako zasadowe.

CECHY MAKROSKOPOWE:

• Postać występowania: wszystkie plagioklazy krystalizują w układzie trójskośnym.
• Pokrój kryształów: zwykle grubotabliczkowy.
• Barwa: jasna - biała (glównie u plagioklazów zasobnych w Na), szara, szaro-zielonkawa (głównie u plagioklazów zasobnych w Ca), kremowa, czasem żółta lub brunatna.
• Połysk: szklisty, perłowy.
• Rysa: biała.
• Twardość: 6,0-6,5.
• Łupliwość: doskonała.
• Gęstość: stopniowo zwiększa się od 2,61 g/cm³ (albit) do 2,77 g/cm³ (anortyt).

WYSTĘPOWANIE

Plagioklazy występują we wszystkich skałach magmowych z wyjątkiem skał bardzo niedosyconych krzemionką (bazaltoidy, diabazy, skały ultrazasadowe), oraz w skałach metamorficznych (głównie w gnejsach, łupkach kwarcowo-skaleniowych, granulitach). Nieznaczny udział w budowie skał osadowych mają jedynie plagioklazy kwaśne, o większej od plagioklazów zasadowych odporności na wietrzenie. Można je czasami spotkać w szarogłazach oraz arkozach.