Tomasz Bartuś

Granulity

Tomasz Bartuś

Granulity są produktami wysokiego stadium metamorfizmu regionalnego - wysokie temperatury, wysokie ciśnienia (facja granulitowa). Są skałami kwarcowo-skaleniowymi z granatami (Fig. 1-5). Używa się określeń granulity jasne (Fig. 1, 3) i ciemne (Fig. 2, 4). Granulity jasne przedstawiają skały złożone ze skaleni potasowych i plagioklazów. Skalenie potasowe są zazwyczaj drobnoziarniste, rzadziej tworzą porfiroblasty. Plagioklazy są reprezentowane przez oligoklaz zawierający wrostki ortoklazu (antypertyt). Kwarc w większości granulitów tworzy drobne ziarna o nieregularnych zarysach. Skały te stopniowo przechodzą w granulity ciemne, w których wzrasta ilość granatu, a obok niego pojawia się augit. Wzrostowi udziału składników ciemnych odpowiada w skaleniach wyraźna przewaga ilościowa plagioklazów nad skaleniami potasowymi. Poza wymienionymi mogą występować pirokseny, rutyl i turmaliny. Granulity mają teksturę granoblastyczną, ziarnistą, a strukturę bezładną, rzadziej smugową.

Występowanie

Granulity mogą powstać zarówno ze skał magmowych jak i osadowych. Tworzą się w środowisku bezwodnym, w strefach głębokiego metamorfizmu (facja granulitowa) w wyniku przeobrażeń obojętnych skał głębinowych (diorytoidów, gabroidów), kwaśnych i zasadowych skał wylewnych oraz niektórych skał osadowych (arkoza, szarogłaz, mułowce, tufy i tufity). Czasami, jak w przypadku okolic Lądka-Zdroju o ich obecności w budowie podłoża możemy dowiedzieć się z porwaków znajdowanych w skałach wulkanicznych (Fig. 5). Są rozpowszechnione w utworach prekambru, zwykle występują w metamorficznych osłonach masywów granitoidowych.

Bibliografia