Migmatyty


Tomasz Bartuś



Migmatyty są skałami ultrametamorficznymi powstającymi przy znaczącym udziale fazy ciekłej.

MIGMATYTY ULTRAMETAMORFICZNE
 

Migmatyty sensu stricte są skałami ultrametamorficznymi (z pogranicza zjawisk metamorficznych i magmowych). Zazwyczaj towarzyszą skałom wysokiego stadium metamorfizmu (facji amfibolitowej, granulitowej i eklogitowej), z charakterystycznymi wysokimi temperaturami i wysokim ciśnieniem litostatycznym. To skały hybrydalne - metamorficzno-magmowe. W ich budowie można wyróżnić dwie części składowe różniące się od siebie składem mineralnym, budową jak i wiekiem powstania. Część starszą, nazywaną paleosomem (paleo (gr.) - stary, soma - ciało), tworzą nieprzetopione minerały protolitu migmatytów. Z uwagi na ich ciemną barwę pochodzącą od minerałów ciemnych (biotytu, amfiboli i piroksenów), protolit nazywany jest także melanosomem (melas, melanos (gr.) - czarny). Młodsze składniki migmatytów tworzą przetopione jasne składniki protolitów, stąd nazywane są neosomem (neo (gr.) - nowy) lub leukosomem (leukos (gr.) - biały). W trakcie wzrostu w górotworze temperatury i ciśnienia dochodzi do selektywnego przetopienia minerałów jasnych (o niższej temperaturze topnienia). Tworzy się skała złożona z fazy stałej (paleosomu) i ciekłej (neosomu). Proces selektywnego wytapiania minerałów jasnych nazywany jest anateksis, zaś powstającą w wyniku niego fazę ciekłą - migmą. Powstające utwory są plastyczne i jako takie są bardzo podatne na wysokie ciśnienia panujące w górotworach. Dochodzi do ich wąskopromiennego, dysharmonijnego zafałdowania. W ten sposób tworzą się migmatyty nazywane ptygmatytami.

Gnejs migmatyczny
Fig. 1. Zgład migmatytu (gnejsu migmatycznego), dobrze widoczne fałdki ptygmatyczne; Międzygórze, metamorfik Lądka-Śnieżnika (Sudety); coll. Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki AGH, Fot. J. Wrzak
Gnejs migmatyczny
Fig. 2. Zgład migmatytu, dobrze widoczne wąskopromienne fałdki ptygmatyczne oraz porfiroblasty skaleniowo-kwarcowe; Szklary k. Marianówki, metamorfik Lądka-Śnieżnika (Sudety); coll. Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki AGH, Fot. J. Wrzak

Przyjmuje się, że w procesie powstawania migmatytów duże znaczenie mają: częściowe lub całkowite wytapianie składników leukokratycznych; utworzenie anatektycznego stopu magmowego - migmy składającego się wyłącznie z pierwiastków przetopionych minerałów jasnych; migracja powstałego stopu; asymilacja jonów potasu i sodu oraz deformacje tektoniczne powodujące powstawanie tzw. fałdków ptygmatycznych.

Gnejs migmatyczny
Fig. 3. Migmatyt (gnejs migmatyczny) w odmianie ptygmatytowej; Międzygórze, metamorfik Lądka-Śnieżnika (Sudety); coll. Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki AGH, Fot. J. Wrzak
Migmatyt z granatami
Fig. 4. Skandynawski eratyk migmatytu z granatami; lapidarium w Nochten (Niemcy)

Bibliografia

Bolewski A., Parachoniak W., 1988. Petrografia. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Majerowicz A., Wierzchołowski B., 1990. Petrologia skał magmowych. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Ryka W., Maliszewska A., 1982. Słownik petrograficzny. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 1 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 2 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 3
 
 

Materiały wstępne

 
 
 
 
 
 
Tabela geochronologiczna (upr.) b/w
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) basic colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) full colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna
 
 
 

Skały magmowe

 
 
Klasyfikacja skał magmowych
 
dokument pdf
Skały magmowe (prezentacja)
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Krzemiany_wyspowe (oliwiny, granaty, topaz)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały plutoniczne:
 
 
 
 
Granitoidy (granit, granodioryt, tonalit)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały wulkaniczne:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały żyłowe:
 
 
 
 
Aplity, lamprofiry
 
 
 
 
..

Skały osadowe

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Minerały skał osadowych
 
 
 
 
 
Skały okruchowe
 
 
 
 
 
 
 
Struktury sedymentacyjne skał okruchowych - prezentacja
 
Skały węglanowe
 
Wapienie (wstęp)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały krzemionkowe
 
Martwice krzemionkowe i gejzeryty
 
 
Rogowce (radiolaryty, gezy, spongiolity)
 
 
Opoki
 
 
 
 
 
 
Ewaporaty
 
 
 
 
Skały alitowe, fosforanowe
 
 
 
 
 

Skały metamorficzne

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
epidot
 
 
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - materiały do ćwiczeń
 
dokument pdf
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - prezentacja
 
 
dokument pdf
Produkty metamorfizmu regionalnego
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty ultrametamorfizmu
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu termicznego
 
 
Skarny
 
 
Hornfelsy
 
 
 
 
Produkty dynamometamorfizmu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu impaktytowego
 
 
 
 
 
 
Materiały do ćwiczeń cz. II
 
dokument pdf
Prezentacja Metamorfizm II
 
dokument pdf

Wyniki kolokwium

 
 
kolokwium ze skał OSADOWYCH (22.01.2018)
 
Wszystkie