Minerały główne skał osadowych: tlenki i wodorotlenki żelaza


Tomasz Bartuś



Tlenki i wodorotlenki żelaza stanowią bardzo ważną grupę minerałów, zarówno z gospodarczego (rudy żelaza) jak i gleboznawczego (procesy oksydacyjno-redukcyjne, procesy glebotwórcze) punktu widzenia. Najważniejszymi przedstawicielami tej grupy są: magnetyt, hematyt, getyt i lepidokrokit, limonit.

MAGNETYT
FeO · Fe2O3

CECHY MAKROSKOPOWE:

  • Postać występowania: magnetyt krystalizuje w układzie regularnym.
  • Pokrój kryształów: kryształy zwykle w postaci ośmiościanów.
  • Barwa: żelazistoczarna.
  • Połysk: metaliczny.
  • Rysa: czarna.
  • Twardość: 5,5.
  • Łupliwość: brak, przełam muszlowy.
  • Gęstość: 4,9-5,2 g/cm3.
  • Inne właściwości: wykazuje wyraźne właściwości magnetyczne.

WYSTĘPOWANIE

Magnetyt jest tlenkiem żelazowo-żelazawym o zawartości żelaza 72,4%. Jest on pospolitym minerałem pobocznym wielu skał magmowych, np. gabra i bazaltu, obecny jest w wielu skałach osadowych i metamorficznych. Magnetyt występuje w postaci złóż o różnej genezie, które eksploatowane są w celach gospodarczych. W glebach magnetyt pochodzi z utworów macierzystych i przyjmuje postać pojedynczych, nieregularnych ziarn. Obecny jest niemal we wszystkich glebach, lecz jego zawartość jest zwykle bardzo niewielka.

HEMATYT
Fe2O3

CECHY MAKROSKOPOWE:

  • Postać występowania: hematyt krystalizuje w układzie trygonalnym.
  • Pokrój kryształów: różny, w zależności od warunków krystalizacji: w wysokich temperaturach tworzą się osobniki o pokroju podwójnej piramidy przypominającej ośmiościan, w temperarurach niskich powstają kryształy o pokroju tabliczkowym.
  • Barwa: stalowoszara, ciemnoczerwona lub prawie czarna.
  • Połysk: metaliczny do matowego.
  • Rysa: charakterystyczna - wiśniowoczerwona.
  • Twardość: 6,5.
  • Łupliwość: brak, przełam muszlowy.
  • Gęstość: 5,0-5,5 g/cm3.

WYSTĘPOWANIE

Hematyt jest tlenkiem żelazowym o zawartości żelaza 70,0%. Tworzy on skupienia ziarniste, zbite, a także naciekowe i ziemiste. W zależności od wykształcenia ziarn i skupień wyróżnia sie następujące odmiany: błyszcz żelaza - kryształy lub skupienia grubokrystaliczne o stalowej barwie i połysku metalicznym, mika żelazna - skupienia drobnołuseczkowe, połyskliwe, żelaziak czerwony - zbita, skrytokrystaliczna lub ziemista odmiana o barwie czerwonej i matowym połysku, śmietana hematytowa - luźne, pylaste skupienia, barwa terakoty. Hematyt jest bardzo pospolitym minerałem, występującym w ryolitach, którym nadaje charakterystyczne, czerwone zabarwienie oraz w wielu skałach osadowych i metamorficznych. Występuje on również w złożach hydrotermalnych i w miejscach ujścia gazów wulkanicznych. W glebach hematyt obecny jest w postaci niewielkich ziarn, powstałych najczęściej w wyniku wietrzenia innych minerałów zawierających żelazo. W wielu glebach tropikalnych i subtropikalnych stanowi pospolity składnik, nadający im jasnoczerwone zabarwienie.

GOETHYT, GETYT
αFeOOH

CECHY MAKROSKOPOWE:

  • Postać występowania: getyt krystalizuje w układzie rombowym.
  • Pokrój kryształów: kryształy wykształcone w postaci słupków, pręcików i igieł.
  • Barwa: lśniąco żółta, brunatna do brunatnoczarnej.
  • Połysk: metaliczny do matowego.
  • Rysa: brunatna do brunatnożółtej.
  • Twardość: 5,0-5,5.
  • Łupliwość: doskonała.
  • Gęstość: 4,0-4,4 g/cm3.

WYSTĘPOWANIE

Getyt jest uwodnionym tlenkiem żelaza o zawartości tego pierwiastka 62,8%. Występuje on w pęcherzach pogazowych skał wulkanicznych w strefie utleniania. Gromadzić się może w utworach osadowych, tworząc złoża rudne pochodzenia morskiego, jeziornego lub bagiennego. W glebach getyt jest jedną z głównych substancji barwiących, mającą postać submikroskopowych ziarn, równomiernie rozłożonych w całej masie glebowej.

LEPIDOKROKIT
γFeOOH

CECHY MAKROSKOPOWE:

  • Postać występowania: lepidokrokit krystalizuje w układzie rombowym.
  • Pokrój kryształów: kryształy tabliczkowe, promieniste, blaszkowe.
  • Barwa: rubinowoczerwona do żółtoczerwonej.
  • Połysk: diamentowy.
  • Rysa: czerwonawa.
  • Twardość: 5,0.
  • Łupliwość: doskonała.
  • Gęstość: 4,0 g/cm3.

WYSTĘPOWANIE

Podobnie jak getyt.

LIMONIT
Fe2O3 · nH2O

CECHY MAKROSKOPOWE:

Limonit jest mieszaniną mineralną o różnym stopniu uwodnienia, której głównym składnikiem jest getyt. Zawiera domieszki innych minerałów takich jak: kwarc, wiwianit, minerały ilaste. Najpospolitszą odmianą limonitu jest żelaziak brunatny, występujący w skupieniach ziemistych, zbitych. Jest to getytowa ruda żelaza. Inne odmiany limonitu to: limonit włóknisty, ruda darniowa, ruda bagienna i jeziorna, żelaziak oolitowy i inne. Limonit wykazuje pochodzenie podobne do getytu.

Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 1 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 2 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 3
 
 

Materiały wstępne

 
 
 
 
 
 
Tabela geochronologiczna (upr.) b/w
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) basic colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) full colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna
 
 
 

Skały magmowe

 
 
Klasyfikacja skał magmowych
 
dokument pdf
Skały magmowe (prezentacja)
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Krzemiany_wyspowe (oliwiny, granaty, topaz)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały plutoniczne:
 
 
 
 
Granitoidy (granit, granodioryt, tonalit)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały wulkaniczne:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały żyłowe:
 
 
 
 
Aplity, lamprofiry
 
 
 
 
..

Skały osadowe

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Minerały skał osadowych
 
 
 
 
 
Skały okruchowe
 
 
 
 
 
 
 
Struktury sedymentacyjne skał okruchowych - prezentacja
 
Skały węglanowe
 
Wapienie (wstęp)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały krzemionkowe
 
Martwice krzemionkowe i gejzeryty
 
 
Rogowce (radiolaryty, gezy, spongiolity)
 
 
Opoki
 
 
 
 
 
 
Ewaporaty
 
 
 
 
Skały alitowe, fosforanowe
 
 
 
 
 

Skały metamorficzne

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
epidot
 
 
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - materiały do ćwiczeń
 
dokument pdf
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - prezentacja
 
 
dokument pdf
Produkty metamorfizmu regionalnego
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty ultrametamorfizmu
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu termicznego
 
 
Skarny
 
 
Hornfelsy
 
 
 
 
Produkty dynamometamorfizmu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu impaktytowego
 
 
 
 
 
 
Materiały do ćwiczeń cz. II
 
dokument pdf
Prezentacja Metamorfizm II
 
dokument pdf

Wyniki kolokwium

 
 
kolokwium ze skał OSADOWYCH (22.01.2018)
 
Wszystkie