Tufy, tufity i ignimbryty


Tomasz Bartuś



Skały piroklastyczne są produktami erupcji wulkanicznych. Są to skały okruchowe. Powstają w wyniku eksplozji stożków wulkanicznych, wyniesienia w powietrze litoklastów - fragmentów starszych skał budujących stożek wulkanicznych (wulkanicznych i piroklastycznych), krystaloklastów - prakryształów pochodzących z magmy oraz witroklastów - fragmentów szkliwa wulkanicznego. Produkty eksplozji ulegają następnie sedymentacji na powierzchni Ziemi. W składzie mineralnym skał piroklastycznych występują więc liczne litoklasty, fragmenty szkliwa wulkanicznego oraz minerały powstające w wysokich temperaturach, np. skalenie potasowe - sanidyn. Makroskopowo rozpoznawalnymi przedstawicielami tej grupy skał są tufy tufity i ignimbryty.

TUFY
 

Tufy są skałami piroklastycznymi powstającymi na lądzie poza środowiskami wodnymi. Z reguły mają czerwonawe barwy i tekstury najczęściej psamitowe. Są skałami o złym stopniu selekcji wielkości ziarn. Brak w nich śladów laminacji. Ziarna nie były transportowane więc są zawsze nieobtoczone. Struktury mają bezładne i porowate, miarolityczne. Tak jak we wszystkich skałach piroklastycznych, w składzie mineralnym występują litoklasty, krystaloklasty, głównie skaleni i biotytu oraz fragmenty szkliwa wulkanicznego.

Tufy
Fig. 1. Tuf filipowicki (wczesny perm); Kowalska Góra k. Miękini (obszar podkrakowski)
Tufy
Fig. 2. Tuf filipowicki (crop), widoczne są krystaloklasty białych skaleni i ciemne - biotytu; Kowalska Góra k. Miękini (obszar podkrakowski)
TUFITY
 

Tufity sa skałami podobnymi do tufów. To co je odróżnia to środowisko sedymentacji piroklastów i jego następstwa. Tufity tworzą się w środowisku wodnym. Falowanie powoduje, że ziarna w tufitach są z reguły znacznie lepiej wysortowane niż ma to miejsce w tufach. Występują w nich także strukrury warstwowania, a także allogeniczne, obtoczone ziarna kwarcu.

Tufit
Fig. 3. Tufit (wczesny perm), widoczne jest lepszy stopień selekcji ziarn niż w tufach, mniejsza porowatość oraz pojedyncze, allogeniczne, obtoczone ziarna kwarcu; Miękinia (obszar podkrakowski)
Tufit
Fig. 4. Słabo widoczne warstwowanie w tufitach (wczesny perm); wzgórze Wapnica, Dzikowiec, synklinorium śródsudeckie (Sudety)
IGNIMBRYRTY
 

Ignimbryty są skałami piroklastycznymi podobnymi do skał wylewnych, np. trachitów, ryolitów czy dacytów. Wyróżnienie ich wymaga obserwacji terenowych oraz szczególowych badań petrograficznych. Powstają w trakcie erupcji wulkanicznych w wyniku spojenia piroklastów upłynnionym rozgrzanym popiołem wulkanicznym. Powstają podczas wyrzucania w powietrze lepkich law przy dużym ciśnieniu gazów wulkanicznych. Tworzą się wtedy tzw. chmury gorejące stanowiącymi mieszaninę piroklastów z gazami wulkanicznymi. Temperatury takich chmur sięgają początkowo 1000°C, zaś prędkość ich rozchodzenia po stokach wulkanów sięga 160 km/h (Bolewski & Parachoniak 1988). W praktyce wśród cech makroskopowych ignimbrytów należy wymienić wysoką twardość i spoistość skał. Skały są spieczone, masywne, zbite, trudne do obróbki (Fig. 5). W Sudetach permskie ignimbryty Gór Suchych pokrywają setki kilometrów kwadratowych.

Ignimbryt
Fig. 5. Ignimbryt (wczesny perm); Bartnica (Sudety); coll. Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki AGH, Fot. J. Wrzak

Bibliografia

Bolewski A., Parachoniak W., 1988. Petrografia. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 1 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 2 Geostrada Sudecka. Przewodnik geologiczny. Tom 3
 
 

Materiały wstępne

 
 
 
 
 
 
Tabela geochronologiczna (upr.) b/w
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) basic colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna (upr.) full colours
 
dokument pdf
Tabela geochronologiczna
 
 
 

Skały magmowe

 
 
Klasyfikacja skał magmowych
 
dokument pdf
Skały magmowe (prezentacja)
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Krzemiany_wyspowe (oliwiny, granaty, topaz)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały plutoniczne:
 
 
 
 
Granitoidy (granit, granodioryt, tonalit)
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały wulkaniczne:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały żyłowe:
 
 
 
 
Aplity, lamprofiry
 
 
 
 
..

Skały osadowe

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Minerały skał osadowych
 
 
 
 
 
Skały okruchowe
 
 
 
 
 
 
 
Struktury sedymentacyjne skał okruchowych - prezentacja
 
Skały węglanowe
 
Wapienie (wstęp)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Skały krzemionkowe
 
Martwice krzemionkowe i gejzeryty
 
 
Rogowce (radiolaryty, gezy, spongiolity)
 
 
Opoki
 
 
 
 
 
 
Ewaporaty
 
 
 
 
Skały alitowe, fosforanowe
 
 
 

Skały metamorficzne

 
 
Główne minerały:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
epidot
 
 
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - materiały do ćwiczeń
 
dokument pdf
Wstęp do metamorfizmu, minerały, struktury i tekstury - prezentacja
 
 
dokument pdf
Produkty metamorfizmu regionalnego
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty ultrametamorfizmu
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu termicznego
 
 
Skarny
 
 
Hornfelsy
 
 
 
 
Produkty dynamometamorfizmu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Produkty metamorfizmu impaktytowego
 
 
 
 
 
 
Materiały do ćwiczeń cz. II
 
dokument pdf
Prezentacja Metamorfizm II
 
dokument pdf

Wyniki kolokwium

 
 
kolokwium ze skał OSADOWYCH (22.01.2018)
 
Wszystkie